...
Ύστερα από διάφορες απόπειρες διάσωσης, η Ευρώπη αρνήθηκε να ρίξει λεφτά που σίγουρα θα τα 'χανε. Κάποιοι θεώρησαν συνωμοσία τη στάση της Ευρώπης απέναντι σ' ένα έθνος που κάποτε... Φημολογούνταν ότι... πολλοί υψηλά ιστάμενοι θεωρούσαν την (Χ) λιγότερο κατάλληλη για επείγουσα χρηματοδότηση και περισσότερο οικονομικό και ηθικό δίδαγμα: έπρεπε να σκιαγραφηθεί ως ένα έκλυτο έθνος και να αφεθεί στην ελεύθερη πτώση του ως πειθαρχικό παράδειγμα για τις άλλες (...) χώρες.
...
Η φυσική πολιτική αντίδραση στην κρίση αυτή ήταν η εκλογή μιας Κυβέρνησης Ανανέωσης... Πρώτο της βήμα ήταν να επαναφέρει την παλιά (...) ως κεντρική νομισματική μονάδα καθώς το (...) ευρώ είχε πάψει να είναι ανταλλάξιμο.
Το παραπάνω απόσπασμα θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται στην ελληνική κρίση. Κι όμως τα "προφητικά" αυτά λόγια μιλούν - γραμμένα το 1998 - για μια μελλοντική Αγγλία του 21ου αιώνα.
Τον Τζούλιαν Μπαρνς (Julian Barnes) τον πρωτογνώρισα με τον Παπαγάλο του Φλωμπέρ, όπου μέσω του αφηγητή του, συνταξιούχου γιατρού Τζέφρι Μπρεϊθγουέιτ, προσπαθεί να προσεγγίσει τη ζωή του Γάλλου κλασικού, αναδεικνύοντας τα όρια που εμπεριέχει η απόπειρα να γνωρίσουμε μια ιστορική προσωπικότητα της λογοτεχνίας μέσα από τα πραγματικά ίχνη που έχει αφήσει πίσω. Πρόσφατα διάβασα επίσης το τελευταίο μυθιστόρημά του, Ένα κάποιο τέλος (Βραβείο Μπούκερ 2011), που πάλι καταπιάνεται με τους περιορισμούς της μνήμης και την υποκειμενικότητα στην ανάπλαση της ζωής ενός ανθρώπου.
Το England, England (εκδόσεις Μεταίχμιο) είναι ένα μυθιστόρημα αρκετά διαφορετικό από τα δύο προαναφερθέντα. Εδώ ο Μπαρνς ασχολείται με τη συλλογική ιστορική μνήμη και την ουσία της ταυτότητας ενός λαού, του αγγλικού εν προκειμένω. Δουλεύοντας με μια υπόθεση εργασίας, τη φανταστική δημιουργία ενός τεράστιου θεματικού πάρκου με την Ιστορία της Αγγλίας σε μικρογραφία, αποπειράται να διαχωρίσει το είναι από το φαίνεσθαι, το αληθινό από την αναπαράστασή του, το φυσικό από το ανθρώπινο.
Το μυθιστόρημα ξεκινά με την παιδική ηλικία της Μάρθα Κοχρέιν στην αγγλική επαρχία, όπου μεγαλώνει με τη μητέρα της, εγκαταλειμμένη από έναν πατέρα που φεύγοντας πήρε μαζί του ένα κομμάτι του παζλ της ζωής της. "Ποια είναι η πρώτη σου ανάμνηση;" αρχίζει το βιβλίο. "Δεν θυμάμαι," απαντά η Μάρθα στην υποθετική ερώτηση και ο Μπαρνς προχωρά την τριτοπρόσωπη αφήγησή του θέτοντας ένα ζήτημα που επανειλημμένα τον απασχολεί: τον τρόπο που διαμορφώνεται η μνήμη μας, όχι μόνο από τις πραγματικές προσωπικές μας αναμνήσεις, αλλά και επικαλυπτόμενη από αφηγήσεις άλλων, ακόμη και από παρανοήσεις.
Ως ενήλικη πια, η Μάρθα προσλαμβάνεται από τον μεγιστάνα Τζακ Πίτμαν στη θέση της Επαγγελματία Κυνικού στο μεγαλόπνοο και μεγαλομανές του σχέδιο της μεταφοράς μιας μικρογραφίας της Αγγλίας (στην ιστορική της διάσταση) στη νήσο Γουάιτ, λίγο έξω από τις νότιες ακτές της χώρας. Το θεματικό αυτό πάρκο για τουρίστες πολυτελείας - έργο ζωής για τον Πίτμαν - θα λειτουργήσει ως καταλύτης στην ιστορική εξέλιξη της ίδιας της Αγγλίας, σε έναν κόσμο όπου η αναπαράσταση κλέβει την παράσταση από την πραγματικότητα. "Έχει σημασία να κατανοήσουμε ότι στον σημερινό κόσμο προτιμάμε τη ρεπλίκα από το αυθεντικό..." λέει ένας από τους συμβούλους του Πίτμαν. "Κάποτε υπήρχε μόνο ο κόσμος ο άμεσα βιωμένος. Τώρα υπάρχει η αναπαράσταση του κόσμου. Δεν είναι υποκατάστατο του απλού και πρωτόγονου κόσμου, αλλά επαύξηση και εμπλουτισμός, η ειρωνική και συνοψισμένη θεώρηση αυτού του κόσμου. Αυτό ζούμε σήμερα." Ο Μπαρνς θα τραβήξει αυτή τη μεταφορά στα άκρα της, καταδεικνύοντας το πού μπορεί να φτάσει ένας κόσμος που έχει απολέσει την ψυχή και την ουσία του. Αργά ή γρήγορα, η φύση και η ζωή θα απαιτήσουν να πάρουν πίσω αυτό που τους ανήκει.
Διαβάζοντας για την τελετή έναρξης των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων - για δικούς μου λόγους αρνήθηκα να την παρακολουθήσω - ένιωσα ότι εν είδει κακόγουστου αστείου κάποιος είχε αντιγράψει (ο σκηνοθέτης Ντάνι Μπόιλ;) την ιδέα του Μπαρνς μεταφέροντάς την στον χώρο του Ολυμπιακού Σταδίου του Λονδίνου. Η προφητική σύλληψη του Μπαρνς είναι συγκλονιστικά επίκαιρη (και για τον λόγο που ανέφερα στην αρχή). Δοσμένο με καυστικό χιούμορ, παρά κάποια πρόσκαιρη χαλάρωση του ενδιαφέροντος όταν περιγράφει την υλοποιημένη ιδέα (πώς να περιγράψεις το κιτς ώστε να κρατάει τον αναγνώστη;), το England, England διαβάζεται απολαυστικά και δίνει τροφή για σκέψη, ανοιχτό όπως είναι σε ερμηνείες.
[Διαβάστε εδώ κάποια βιογραφικά στοιχεία του Τζούλιαν Μπαρνς και τα βιβλία του που κυκλοφορούν στα ελληνικά από το αρχείο της BiblioNet]
Ήταν το πρώτο βιβλίο του Μπαρνς που διάβασα.
Δεν ξέρω γιατί, αλλά με απογοήτευσε.
Λυπάμαι αλλά το βρήκα βαρετό και αδιάφορο τότε που το διάβασα, πριν 10 χρόνια.
"Χωρίς να φοβάμαι τίποτα πια" ήταν το βιβλίο, που το θέμα του παρέλυσε όλες μου τις αντιστάσεις.Το βρήκα εξαιρετικό. Όπως και το "Ένα κάποιο τέλος".
Ενδιαφέρουσα η δική σας οπτική, πάντως. Με προβληματίσατε...
Αναρωτιέμαι: Να δώσω (στο βιβλίο) ή να μη δώσω μια δεύτερη ευκαιρία;
...αν και προτιμώ να ασχοληθώ με τον "Παπαγάλο του Φλωμπέρ" και την "Ιστορία του κόσμου σε 10 1/2 κεφάλαια", που έχω στα προς ανάγνωσιν, με καλές συστάσεις.
κ.κ.
Το κάθε βιβλίο πρέπει να μας βρίσκει στην κατάλληλη στιγμή. Υπάρχουν βιβλία που με ένα δεύτερο διάβασμα κερδίζουν κι άλλα που χάνουν. Προσωπικά, είναι τόσα αυτά που δεν έχω διαβάσει ακόμη που μου φαίνεται πολυτέλεια να ξαναδιαβάζω τα παλιά - αν και θα έπρεπε.
Συμφωνώ ότι το "Ένα κάποιο τέλος" είναι εξαιρετικό. Αυτό θέλω να το ξαναπιάσω για να γράψω κάτι - την πρώτη φορά δεν πρόλαβα και μετά πέρασε ο καιρός.
Ο "Παπαγάλος του Φλωμπέρ" νομίζω θα σας ανταμείψει - δείτε και το απάνθισμα που υπάρχει στο ιστολόγιό μας για να πάρετε μια ιδέα. Και φυσικά με ενδιαφέρει η γνώμη σας όταν τελειώσετε.
Σας εύχομαι καλές αναγνώσεις.