- Υπάρχουν όρια στην επιστημονική σκέψη;
- Επιτρέπεται η χειραγώγησή της για να μην διαταραχθεί η “υπάρχουσα τάξη πραγμάτων”;
- Η επιστημονική σκέψη ανήκει σε ένα κλειστό κύκλο μυημένων ανθρώπων, ή πρέπει να γίνεται αμέσως κτήμα ολόκληρης της κοινωνίας;
1)Το πρώτο «καθαρό» Πυθαγόρειο έγκλημα, που ήταν η αποπομπή - ή κατ’ άλλους δολοφονία - του Ιππασου, ενός από τους παλαιότερους μαθητές του Πυθαγόρα, γιατί τόλμησε να δημοσιοποιήσει την σκέψη του, αν η σχέση της διαγώνιου ενός τετραγώνου με μοναδιαία πλευρά (που είναι η ρίζα 2) είναι ένας κανονικός (πραγματικός) αριθμός ή κάτι άλλο.[παρένθεση: σήμερα ξέρουμε ότι κάθε πραγματικός αριθμός ο οποίος δεν είναι δυνατό να εκφραστεί ως κλάσμα δυο ακέραιων, μη μηδενικών αριθμών (μ/ν, όπου μ και ν είναι μη μηδενικοί ακέραιοι αριθμοί), σε αντίθεση με τους ρητούς αριθμούς, οι οποίοι μπορούν να εκφραστούν ως κλάσμα ακεραίων, είναι άρρητος αριθμός. Οι άρρητοι αριθμοί έχουν άπειρο αριθμό, μη επαναλαμβανόμενων περιοδικά, δεκαδικών ψηφίων: παραδείγματα άρρητων αριθμών είναι το π ή το e η τετραγωνική ρίζα του 2 κ.α.(πηγή wikipedia)] και
2)Η δολοφονία ενός εκ των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος, του μαθηματικού Στέφανου Κανταρτζή, για να αποτραπεί έτσι η γνωστοποίηση δικής του μεθόδου ελέγχου οποιουδήποτε αξιωματικού συστήματος έτσι ώστε να μπορεί να αποφαίνεται για την πληρότητα και μη αντιφατικότητά του. Αυτό θεωρήθηκε ως ταφόπλακα της περαιτέρω εξέλιξης των μαθηματικών με αυθόρμητη και πηγαία έμπνευση κοκ. Τελικά αποδείχθηκε πως μάταια δολοφονήθηκε, γιατί και τη μέθοδό του αυτή είχε ήδη προλάβει να κοινοποιήσει στην Μαθηματική Κοινότητα (η οποία αργότερα αποδείχθηκε ότι ήταν λανθασμένη), μέχρι που τελικά ήρθε η ιδιοφυΐα του Γκεντελ με το περίφημο θεώρημά του “Περί της μη πληρότητας” να φέρει τρικυμία στον κόσμο των Μαθηματικών και όχι μόνο.
Για τους λάτρεις λοιπόν του μαθηματικού μυθιστορήματος τα “Πυθαγόρεια εγκλήματα” αποτελούν μια ακόμη πολύ ευχάριστη έκπληξη. Ο συγγραφέας έκανε μια πολύ ωραία μυθοπλασία, βασιζόμενος σε πραγματικά γεγονότα, όπως τις απόψεις των Πυθαγόρειων για τους αριθμούς και την αδυναμία τους να κατανοήσουν τους άρρητους αριθμούς, τις απόψεις της μαθηματικής κοινότητας στις αρχές του 20ου αιώνα και συγκεκριμένα αυτές που παρουσιάσθηκαν σε ένα συνέδριο των Μαθηματικών το 1900 στο Παρίσι από τον Hilbert και στην “μυθοπλαστική” φιλία των 2 βασικών ηρώων του βιβλίου, που γνωρίστηκαν στο συνέδριο αυτό και έκτοτε συνδέθηκαν με βαθιά φιλία.
Έτσι το όλο σκηνικό του βιβλίο στήνεται περίτεχνα με βάση αυτούς τους 2 βασικούς ήρωες, λάτρεις των μαθηματικών, τον λαϊκής καταγωγής Στέφανο Κανταρτζή που περί το 1900 σπουδάζει στην Γαλλία και τον μεγαλοαστό Μιχάλης Ιγερινό που σπουδάζει στο Goettigen της Γερμανίας, με δάσκαλο τον περίφημο Hilbert. Έτσι το πρωί πηγαίνουν στο Συνέδριο των Μαθηματικών και τα βράδια πηγαίνουν τη μιά στο Moulen Rouge, όπου γνωρίζουν τον Ζωγράφο Toulouse Lautrec, την άλλη στο κακόφημο Ζυτ, όπου γνωρίζουν τους Παμπλο Ρουίθ (Πικάσο), τον Μανουέλ Παλέρες, τον Κάρλος Κατσαχέμας κ.α. Ο αναγνώστης γνωρίζει έτσι και μερικά ιστορικά πρόσωπα, όπως τα πρώτα βήματα της μποέμικης ζωής του Πικάσο, αλλά και την πορεία του μέσω και των Μαθηματικών προς τον κυβισμό (στο Ζυτ είχε κάνει τα πρώτα σκίτσα για τον περίφημο πίνακα “Οι κόρες της Αβινιον”) αλλά και άλλων μεγάλων καλλιτεχνών και μαθηματικών της εποχής εκείνης.
Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, το 1930 και αφού πολέμησαν -άλλος στην πρώτη γραμμή κι άλλος στα γραφεία- στον 1ο και στον 2ο βαλκανικό πόλεμο, κι απελευθερώθηκε ολόκληρη η Ελλάδα, τους βρίσκουμε να συναντιούνται τακτικά κάθε βδομάδα παίζοντας σκάκι και ανταλλάσοντας σκέψεις και απόψεις γύρω από τα μαθηματικά. Ξαφνικά ο Στέφανος βρίσκεται δολοφονημένος στο σπίτι του και ο Μιχάλης καλείται για την αναγνώριση.
Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης στο βιβλίο του αυτό περισσότερο, νομίζω, από το προγενέστερο «Αχμες ο γιος του φεγγαριού», συνδυάζει περίτεχνα τη λογοτεχνία με τα Μαθηματικά – χωρίς να χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να τα κατανοήσει – όπως και την παράθεση ιστορικών γεγονότων και επιστημονικής σκέψης. Είναι αξιοθαύμαστο, πώς ο συγγραφέας κατάφερε να μπολιάσει τόσο ετερόκλητο υλικό και να το αποδώσει με τέτοιο ωραίο αφηγηματικό και απλό τρόπο, έτσι που και να διαβάζεται ευχάριστα, αλλά και να δίνει έναυσμα για περαιτέρω σκέψεις.
Υστερόγραφο:
1) Αφού διαβάστε το βιβλίο κάντε οπωσδήποτε τον κόπο να δείτε αυτή την Εξαιρετική συνοπτική εικονογραφημένη παρουσίαση του βιβλίου!
2) Όποιος ενδιαφέρεται να πάρει μια γεύση απο ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ Kurt Godel (1931)
Αποστόλης Μωραϊτόπουλος
