Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2011

Βιβλία γιορτινά

0 σχόλια
Στην οικογένειά μας ανταλλάσσαμε δώρα την Πρωτοχρονιά και όχι τα Χριστούγεννα. Γι' αυτό καθυστερούσα αυτές τις βιβλιοπροτάσεις ξεχνώντας ότι ίσως ο περισσότερος κόσμος έχει διαφορετικές συνήθειες. Θέλω βέβαια οι προτάσεις μου να είναι επίκαιρες αλλά και έγκαιρες γιατί πολλοί είναι αυτοί που ψάχνουν για δώρα αυτόν τον καιρό. Και όλοι εμείς που αγαπάμε το βιβλίο ξέρουμε πόσο σημαντικό, πέρα από οτιδήποτε άλλο, είναι να τονωθεί η αγορά του τις μαύρες μέρες που περνάμε.

Δεν έχω στατιστικά στοιχεία αλλά δεν έχω την αίσθηση ότι οι προθήκες των βιβλιοπωλείων έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις προηγούμενες χρονιές. Με δεδομένο μάλιστα το πώς στην πράξη έχει καταργηθεί η φθινοπωρινή εκδοτική περίοδος και ενοποιηθεί με αυτή των γιορτών, βλέπουμε αυτές τις μέρες να κυκλοφορεί μια πληθώρα βιβλίων που μπορεί να καλύψει όλα τα γούστα.

Όπως πάντα, το κριτήριο με το οποίο έχω επιλέξει τα βιβλία που σας προτείνω είναι εντελώς προσωπικό και αφορά βιβλία που συνήθως δεν έχω διαβάσει. Δεν είναι απαραίτητα τα καλύτερα. Είναι απλώς αυτά που θα ζητούσα εγώ από τον Αη Βασίλη να μου φέρει - ελπίζοντας ότι θα είχε αρκετό χώρο στο έλκηθρό του.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Το όνειρο του Οδυσσέα - Μάκης Καραγιάννης (Μεταίχμιο)
Ένας καθηγητής πανεπιστημίου, σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα, βρίσκεται μετά από χρόνια μπλεγμένος σε ένα σκάνδαλο υπεξαίρεσης. Όταν βρίσκεται νεκρός, ο φίλος του δημοσιογράφος Οδυσσέας αποφασίζει να εξιχνιάσει τον φόνο του. Ένα μυθιστόρημα για τη γενιά που έκλεισε(;) τον κύκλο της με τη σημερινή πολύπλευρη κρίση. Από την υπεραισιοδοξία της Μεταπολίτευσης στη χρεωκοπία τού σήμερα, το μυθιστόρημα μάς συναρπάζει κινούμενο στα όρια της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Καιρός σκεπτικός - Ιωάννα Καρυστιάνη (Καστανιώτη)
Μετά τα εξαιρετικά Σακιά, η Ιωάννα Καρυστιάνη μάς δίνει μια συλλογή διηγημάτων για ανθρώπους καθημερινούς που ο καθένας βιώνει με τον δικό του τρόπο τον εορταστικό ψυχαναγκασμό των ημερών. Άνθρωποι μοναχικοί που προσπαθούν να επιβιώσουν σκουντουφλώντας σ' αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Όπως λέει και η ίδια η συγγραφέας, "η λογοτεχνία δεν μπορεί να σου πληρώσει τους λογαριασμούς και τα χαράτσια, μπορεί να είναι απλώς μια παρηγοριά και μια φυγή ή ένας τρόπος στοχασμού και αναστοχασμού πάνω στη ζωή την ίδια."

Τα παιδιά του Κάιν - Νίκος Παναγιωτόπουλος (Μεταίχμιο)
Αγάπησα την πρόζα του Παναγιωτόπουλου από τότε που έπεσε στα χέρια μου Το γονίδιο της αμφιβολίας. Πάντα τα βιβλία του έχουν κάτι να μου δώσουν. Το καινούργιο του μυθιστόρημα μιλάει για τους νέους της μεταπολιτευτικής γενιάς που αλληλοσκοτώνονται. Μια παρέα επιστρέφει μετά από τριάντα χρόνια στο νησί των καλοκαιρινών της διακοπών. Τίποτα δεν είναι όπως πριν. Το ατύχημα ή ο φόνος ενός απ' αυτούς λειτουργεί σαν καταλύτης στη διασταύρωση των χαμένων τους ζωών.

Θυμάμαι - Βασιλική Πέτσα (Πόλις)

Πρώτο βιβλίο για τη νεαρότατη και πολλά υποσχόμενη συγγραφέα. Δύο νεαρές κοπέλες κατηγορούνται για τη δολοφονία ενός ηλικιωμένου συγχωριανού τους. Η εξιστόρηση μοιράζεται ανάμεσα σε πολλούς αφηγητές. Τα ερωτήματα περισσότερο τίθενται παρά απαντώνται. Η βία και το έγκλημα που ξεσπούν δίπλα μας είναι ένα άγνωστο μυστήριο. Ποιος μπορεί να πει τι ακριβώς είναι αυτό που οπλίζει το χέρι του φονιά;

Ερωτευμένος Ελύτης - Φίλιππος Φιλίππου (Ψυχογιός)
Το 1937, μέσα στη δικτατορία του Μεταξά, ο Ελύτης πέρασε εννέα μήνες ως εκπαιδευόμενος έφεδρος αξιωματικός στην Κέρκυρα. Πολλά χρόνια μετά ένας συγγραφέας πηγαίνει στο νησί για να ανακαλύψει πώς έζησε αυτούς τους μήνες ο νεαρός ποιητής. Με ποιούς, αλλά κυρίως με ποιες γνωρίστηκε; Τι κρύβεται πίσω από το ποίημά του "Ελένη"; Ένα βιογραφικό μυθιστόρημα που προσπαθεί να γνωρίσει τον ερωτικό όσο και τον πολιτικό Ελύτη της εποχής.



ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

2666 - Ρομπέρτο Μπολάνιο (Άγρα)
Τέσσερις παθιασμένοι καθηγητές γερμανικής φιλολογίας αναζητούν τα ίχνη του Πρώσου συγγραφέα Μπένο φον Αρτσιμπόλντι. Την τελευταία φορά που έδωσε σημεία ζωής ήταν στη Σάντα Τερέζα, μια πόλη της ερήμου στα σύνορα ΗΠΑ - Μεξικού, όπου εκατοντάδες γυναίκες έχουν βρεθεί άγρια δολοφονημένες. Ο Χιλιανός Μπολάνιο (1953 - 2003), που η κριτική τον θεωρεί έναν από τους κορυφαίους λογοτέχνες του 20ου αιώνα, φλερτάροντας με όλα τα λογοτεχνικά είδη μάς δίνει ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα 1166 σελίδων γεμάτο εικόνες Αποκάλυψης.

Η θέληση και η τύχη - Κάρλος Φουέντες (Καστανιώτη)
Σε μια παραλία του Ειρηνικού το κομμένο κεφάλι του Χοσουέ Ναδάλ μάς αφηγείται την ιστορία του. Είναι το χιλιοστό θύμα σε μια χώρα όπου κυβερνά το ατιμώρητο έγκλημα. Στο Μεξικό, όπου ακόμη και η τραγωδία μετατρέπεται σε σαπουνόπερα. Η πλοκή ξετυλίγεται γύρω από δύο φίλους , επίδοξους αρχιτέκτονες της επανάστασης, που σκοντάφτουν σε προδοσίες και στη διαπλοκή κεφαλαίου και πολιτικής. Ο Φουέντες επιστρέφει με ένα βίαιο και σκοτεινό μυθιστόρημα για το έγκλημα, την εκδίκηση και τις ανίερες συμμαχίες.

Χήρα για ένα χρόνο - Τζον Ίρβινγκ (Μελάνι)
Ο συγγραφέας τού Ο κατά Γκαρπ κόσμος μάς δίνει ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα όπου η τραγωδία ξεπροβάλλει μέσα από κάθε αστείο περιστατικό που μας διηγείται. Η 4χρονη Ρουθ ξυπνάει από τους ερωτικούς θορύβους της μητέρας της και του εραστή της. Έχοντας μόλις περάσει μια κρίση γαστρεντερίτιδας, νομίζει πως η μαμά της κάνει εμετό. Πολλά χρόνια αργότερα, συγγραφέας πια με προσωπική ζωή πολύ λιγότερο επιτυχημένη από τη λογοτεχνική της σταδιοδρομία, θα ερωτευτεί για πρώτη φορά... 

Το μοιραίο δείπνο - Ισμαήλ Κανταρέ (Μεταίχμιο)
Το 1943, στο υπό γερμανική κατοχή Αργυρόκαστρο, ο πλέον διακεκριμένος γιατρός της πόλης προσκαλεί σε δείπνο τον διοικητή των Ναζί. Την άλλη μέρα μια ομάδα Αλβανών αιχμαλώτων απελευθερώνεται. Η τοπική κοινωνία αναστατώνεται. Τι συζητήθηκε σ' εκείνο το δείπνο; Ήταν μια προδοτική πράξη ή αγνός πατριωτισμός; Χρόνια αργότερα, κάποιοι βλέπουν στο παλιό εκείνο γεγονός μια παγκόσμια συνομωσία κατά του κομουνισμού. Ο Κανταρέ για άλλη μια φορά μας δείχνει τη λογοτεχνική μαεστρία του με ένα βαλκανικό παραμύθι γεμάτο υποδόρια ειρωνεία.

Δουβλινιάδα - Ενρίκε Βίλα-Μάτος (Καστανιώτη)
Ο πολύ γνωστός Ισπανός συγγραφέας μάς δίνει άλλο ένα μυθιστόρημα με θέμα την ίδια τη λογοτεχνία. Ένας συνταξιούχος εκδότης βλέπει ένα προφητικό όνειρο που διαδραματίζεται στο Δουβλίνο, πόλη που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ στη ζωή του. Μαζί με κάποιους φίλους του ταξιδεύει στην πατρίδα του Τζόυς για να διοργανώσει μια επικήδεια τελετή για τον θάνατο της τυπογραφίας, αφού βλέπει πια την απόλυτη κυριαρχία της ψηφιακής εποχής. Η Δουβλινιάδα είναι γεμάτη εκπλήξεις, φαντάσματα, χιούμορ και προβληματισμό για το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. 

Οι γυναίκες του λαθροθήρα - Κλοντ Πιζάντ-Ρενό (Ψυχογιός)
Μέσα από τις φωνές των διαφόρων μαρτύρων - γονιών, φίλων, συγγενών, γειτόνων - η συγγραφέας δίνει μια καινούργια διάσταση στο ερωτικό τρίγωνο τριών ποιητών: του Τεντ Χιουζ, της Σύλβια Πλαθ και της Άσια Γουέβιλ. Η γεμάτη πάθος Σύλβια υποκύπτει σταδιακά στη σκοτεινή πλευρά της ύπαρξής της ενώ ο "λαθροθήρας" Τεντ γνωρίζει και ερωτεύεται την Άσια, δίνοντας τέλος στο γάμο του, γεγονός που θα οδηγήσει την Πλαθ στην αυτοκτονία. Ένα βιβλίο πλημμυρισμένο από τη νοσηρή σαγήνη της ζωής των τριών ποιητών.

ΔΙΑΦΟΡΑ 

Αινίγματα της ιστορίας - Alan Baker (Κλειδάριθμος)
Ψυχαγωγικό και ενημερωτικό απάνθισμα περίεργων συμβάντων: από την Ατλαντίδα μέχρι τις Αμαζόνες κι από την Κιβωτό της Διαθήκης μέχρι το Ελντοράντο και τους εξωγήινους. Συναρπαστική αφήγηση που κεντρίζει τον αναγνώστη αλλά τον αφήνει μόνο του να αποφασίσει αν οι θρύλοι αυτοί είναι πραγματικότητα ή όχι. 

Οι τεχνικές της ζωγραφικής (μέσα από το έργο μεγάλων ζωγράφων) - Ευαγγελία-Μαρίνα Μ. Τσιλάγα (Επίκεντρο)
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο για όσους ασχολούνται με τη ζωγραφική. Παρακολουθεί την εξέλιξη της χρήσης των χρωστικών ουσιών μέσα από μαρτυρίες για τα υλικά και τις τεχνικές που χρησιμοποιούσαν οι μεγάλοι ζωγράφοι της κάθε εποχής. Η μελέτη ξεκινάει με τον Γιαν Βαν Άικ, ο οποίος το 1410 πρωτοχρησιμοποίησε το λάδι και επηρέασε καθοριστικά την πορεία της ζωγραφικής. Αναλύονται επίσης οι ιδιότητες των χρωμάτων και οι σημερινές τεχνικές, κάτι που το καθιστά εξαιρετικά χρήσιμο για επίδοξους καλλιτέχνες - τουλάχιστον.


50 οικονομικές θεωρίες που επηρέασαν την ανθρωπότητα - Daniel Marron (επιμέλεια) (Κλειδάριθμος)
Σε μια εποχή οικονομικής κρίσης όλοι προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη με όσα ακούμε γύρω μας. Το βιβλίο προσφέρει ένα εντατικό μάθημα οικονομικής θεωρίας για να κατανοήσουμε τα οικονομικά ως επιστήμη αλλά και τις σύγχρονες διεθνείς και εγχώριες εξελίξεις. Με απλά λόγια επεξηγούνται διάφορες θεωρίες και έννοιες από τον μαρξισμό ως τα οικονομικά της προσφοράς και από τη θεωρία των παιγνίων μέχρι τη θεραπεία σοκ.


[Τα στοιχεία για τα βιβλία τα πήρα κυρίως από τα ένθετα των εφημερίδων Τα Νέα και Το Βήμα, το περιοδικό Διαβάζω και το αρχείο της BiblioNet, αλλά και από πληθώρα ιστοσελίδων που αδυνατώ να αναφέρω. Ας με συγχωρέσουν.]


Συνέχεια →
Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2011

Βραβείο Αναγνωστών 2011 στα "Ανεμώλια" του Zoυργoύ

0 σχόλια
Το Βραβείο Αναγνωστών 2011 απονέμεται στο μυθιστόρημα Ανεμώλια του Ισίδωρου Ζουργού (Εκδόσεις Πατάκη). Το βιβλίο υποστήριξαν θερμά τόσο οι 40 Λέσχες Ανάγνωσης ανά την Ελλάδα που συμμετείχαν φέτος, όσο και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό που πήρε μέρος στην ψηφοφορία (2.569 ψήφοι).

Το μυθιστόρημα Ανεμώλια αποτελεί το έκτο βιβλίο του Θεσσαλονικιού συγγραφέα (γεν. 1964). Πρόκειται για το οδοιπορικό πέντε φίλων που ξεκινάνε με ιστιοπλοϊκό σκάφος για ένα ταξίδι στο Αιγαίο με τελικό προορισμό τη Ρόδο, εκεί όπου κάποτε είχαν πάει για τη σχολική πενταήμερη, τόπο συμβολικό των προσδοκιών με τις οποίες ξεκίνησαν τη ζωή. Ένα μυθιστόρημα για την ανδρική φιλία, την πραγματικότητα τού σήμερα σε σχέση με τη χαρά τού χτες, το Αιγαίο, την πανταχού παρούσα Θεσσαλονίκη - πατρίδα των πέντε φίλων - και τον ομηρικό κόσμο, με τον οποίο το βιβλίο συνομιλεί συνέχεια. Άλλωστε, ομηρική είναι και η λέξη ανεμώλια (=λόγια του ανέμου, ανώφελα).

Να υπενθυμίσω ότι το μυθιστόρημα του Ζουργού Στη σκια της πεταλούδας έχει διαβαστεί και συζητηθεί στη λέσχη μας.

Στην κούρσα της τελικής βαθμολογίας τερμάτισε δεύτερο το βιβλίο Τα σακιά της Ιωάννας Καρυστιάνη (Καστανιώτη) - επίσης συζητημένο στη λέσχη μας - και τρίτο το Για μια χούφτα βινύλια της Χίλντας Παπαδημητρίου (Μεταίχμιο).

Το Βραβείο Αναγνωστών απονέμεται για έβδομη χρονιά. Διοργανώνεται από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) σε συνεργασία με την ΕΡΤ. Αποτελεί μοναδικό βραβείο στα ελληνικά λογοτεχνικά δεδομένα καθώς οι ίδιοι οι αναγνώστες καλούνται να ψηφίσουν το αγαπημένο τους ελληνικό μυθιστόρημα της χρονιάς. Αρχικά ψηφίζουν οι Λέσχες Ανάγνωσης για τη βραχεία λίστα κι έπειτα οι βιβλιόφιλοι, που αποφασίζουν με sms. Σημειωτέον ότι με την ψήφο τους οι αναγνώστες συμμετείχαν κατά 50% στο τελικό αποτέλεσμα, ενώ το υπόλοιπο 50% βγήκε από τις ψήφους που έχουν ήδη δώσει οι Λέσχες Ανάγνωσης που λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα.

Με το Βραβείο Αναγνωστών έχουν τιμηθεί τα βιβλία:

[2010] Όπως ήθελα να ζήσω, της Ελένης Πριόβολου
[2009] Ιμαρέτ, του Γιάννη Καλπούζου
[2008] Όλα σου τα 'μαθα μα ξέχασα μια λέξη, του Δημήτρη Μπουραντά
[2007] Ο κύριος Επισκοπάκης, του Ανδρέα Μήτσου
[2006] Αμίλητα βαθιά νερά, της Ρέας Γαλανάκη
[2005] Η μέθοδος της Ορλεάνης, της Ευγενίας Φακίνου




Συνέχεια →
Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2011

Αναμνήσεις μιας κυρίας - Σαντιάγο Ρονκαλιόλο (Roncagliolo)

0 σχόλια
Μετά το λογοτεχνικό μπουμ της δεκαετίας του '60, η λατινοαμερικανική πεζογραφία ψάχνει να βρει τη συνέχεια εκείνης της ιστορικής γενιάς. Μια σειρά νέων συγγραφέων δίνει αξιόλογα δείγματα γραφής, χωρίς όμως να έχει φτάσει στο ίδιο επίπεδο. Ένας από αυτούς είναι και ο περουβιανός Σαντιάγο Ρονκαλιόλο. Γεννημένος το 1975, έχει ήδη κάνει αισθητή την παρουσία του ακόμη και στη χώρα μας, όπου έχουν κυκλοφορήσει τέσσερα βιβλία του, όλα από τις εκδόσεις Καστανιώτη: Κόκκινος Απρίλης, Ντροπή, Αναμνήσεις μιας κυρίας, Η τέταρτη ρομφαία.

Πρόσφατα διάβασα την Ντροπή, όπου ανατέμνεται μια οικογένεια σε κρίση, και τις Αναμνήσεις μιας κυρίας (μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου). Το δεύτερο αυτό περιλαμβάνει στην ουσία δύο ιστορίες: την ιστορία μιας κυρίας της μεγαλοαστικής τάξης της Καραϊβικής που θέλει να διηγηθεί τη ζωή της σε ένα βιβλίο, και ταυτόχρονα την ιστορία τού πώς γράφεται αυτό το βιβλίο.

Ο αφηγητής είναι ο επίδοξος συγγραφέας Νικολάς [;](το όνομά του το μαθαίνουμε μόνο στο τέλος, κι αυτό όχι με βεβαιότητα) που προσπαθεί να επιβιώσει ως περουβιανός μετανάστης στη σύγχρονη Μαδρίτη. Ονειρεύεται να γίνει σπουδαίος σαν τους λογοτέχνες που θαυμάζει, αλλά όλα - ακόμη και το γράψιμο - του βγαίνουν δύσκολα. Η ευκαιρία να βρει μια μικρή διέξοδο από τη φτώχεια του παρουσιάζεται όταν μέσω κάποιων οικογενειακών γνωστών τού γίνεται μια πρόταση να βοηθήσει μια αριστοκρατική γυναίκα να γράψει τη βιογραφία της. Είναι η μόνη λύση που έχει ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει ένα ταξιδιωτικό βιβλίο που γράφει για τον Αμαζόνιο. Δέχεται χωρίς να ξέρει πού μπορεί να τον οδηγήσει αυτό. Σύντομα διαπιστώνει ότι η γυναίκα αυτή, η Ντιάνα, έχει ζήσει μια άκρως ενδιαφέρουσα ζωή, πρώτα στη Δομινικανή "Δημοκρατία" του Τρουχίλιο κι έπειτα στην Κούβα του Μπατίστα. Οι αφηγήσεις της αφορούν πληροφορίες εκ των ένδον για σημαντικά πρόσωπα των καθεστώτων αυτών, αλλά και για τους ίδιους τους δικτάτορες. Πρόκειται για συγκλονιστικά στοιχεία. Όμως, η Ντιάνα διαφωνεί με την κατεύθυνση που ο νεαρός θέλει να δώσει στη βιογραφία της.

Παράλληλα, ο ίδιος αδυνατεί να βρει μακροπρόθεσμες λύσεις στα προβλήματα που τον απασχολούν. Κάνει εξευτελιστικές δουλειές για να επιβιώσει και συνέχεια σκαρφίζεται κόλπα για να εξασφαλίζει την ανανέωση της άδειας παραμονής. Προσπαθεί να ζήσει έντονα ώστε να έχει κάτι να διηγηθεί. Ωστόσο, σε σύγκριση με τη μιζέρια της δικής του ζωής, η ζωή που του αφηγείται η Ντιάνα είναι γεμάτη χλιδή, ίντριγκες αλλά και αδιέξοδα. Σιγά-σιγά καταφέρνει να δώσει κάποια υπόσταση στη βιογραφία που του έχει ζητηθεί. Υπάρχουν, όμως, και παράγοντες που δεν έχει υπολογίσει. Μια αδιόρατη απειλή εμφανίζεται στον ορίζοντα.

Το μυθιστόρημα του Σ.Ρ. δίνει με ζωντάνια τη σύγχρονη Ιστορία της Καραϊβικής από τη σκοπιά μιας παρακμάζουσας αστικής οικογένειας. Βρίθει από αναφορές σε πρόσωπα και πράγματα. Συν τοις άλλοις, παρελαύνουν ως δευτερεύοντες χαρακτήρες διάφοροι συγγραφείς: από τον Μάριο Βάργκας Γιόσα μέχρι τον ίδιο τον Ρονκαλιόλο - που δεν ταυτίζεται με τον αφηγητή συγγραφέα. Είναι προφανής ο θαυμασμός του Σ.Ρ. για τον Γιόσα, όπως και η επιρροή που ο νομπελίστας περουβιανός συγγραφέας έχει ασκήσει πάνω στον νεαρό συμπατριώτη του. Εξάλλου, ο Γιόσα έχει γράψει κι αυτός μυθιστορήματα για τον Τρουχίλιο και για τον Αμαζόνιο.

Παρ' όλα αυτά, ή ίσως κι εξ αιτίας τους, όσο προχωράει το μυθιστόρημα σε καταλαμβάνει μια αίσθηση déjà vu. Παρά τη διαφορετική ίσως στόχευση, δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιος γράφει για τις δυσκολίες ενός συγγραφέα να προσεγγίσει το θέμα του ή για τη "δυστυχία" τού να είσαι πλούσιος. Σίγουρα ο λόγος του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο ρέει αβίαστα (παρά τα κάπως αδέξια ελληνικά, ίσως λόγω πλημμελούς επιμέλειας) και το βιβλίο διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Όμως, κλείνοντάς το αναρωτιόμουν τι θα μου μείνει απ' όλα αυτά και πολύ φοβάμαι ότι το κάτι παραπάνω που ψάχνει ο εραστής της λογοτεχνίας δεν το βρήκα.

Better luck next time, amigo!


[Δείτε εδώ τον Σαντιάγο Ρανκαλιόλο να μιλάει στην εκπομπή Οι κεραίες της εποχής μας.]

Συνέχεια →
Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου 2011

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ στον Βόλο

0 σχόλια
Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ - της οποίας το βιβλίο "Γιατί το Βυζάντιο;" διαβάσαμε και συζητήσαμε στη λέσχη μας πέρυσι- θα είναι αυτό το Σαββατοκύριακο στον Βόλο, καλεσμένη του Μουσικού Σχολείου Βόλου. Η κεντρική εκδήλωση θα αφορά την ποιητική της συλλογή "Το άγνωστο Βυζάντιο" και θα γίνει το Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2011, στις 8 μμ, στο αμφιθέατρο Κορδάτος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Νωρίτερα, στις 12 το μεσημέρι, θα γίνει ανοιχτή εκδήλωση στον χώρο του Μουσικού σχολείου, όπου η κα Αρβελέρ θα μιλήσει με τους μαθητές.

[Δείτε περισσότερες λεπτομέρειες εδώ]
Συνέχεια →
Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2011

Ο ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ - Τζόναθαν Κόου (Coe)

0 σχόλια
Όταν πέρυσι κυκλοφόρησε Ο ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ (εκδ. ΠΟΛΙΣ, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου), δεν είχα διαβάσει κάποιο άλλο βιβλίο του Τζόναθαν Κόου (Jonathan Coe). Με ιντριγκάρισαν όσα διάβαζα γι' αυτό, αλλά αποφάσισα να συγκρατήσω την παρόρμησή μου να το ξεκινήσω άμεσα και να διαβάσω πρώτα κάποια άλλα του συγγραφέα. Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα τη Λέσχη των τιποτένιων (The Rotters' Club, 2001) αλλά ο Κλειστός κύκλος (The Closed Circle, 2004) μού φάνηκε σαν ξαναζεσταμένο πιάτο - είναι συνέχεια του προηγούμενου. Τώρα ήμουν έτοιμος, σωστά προδιατεθειμένος και ισορροπημένος - με ένα καλό και ένα μέτριο προηγούμενο - για να καταπιαστώ με τον Μάξουελ Σιμ.

Ήταν τόσο παρόμοια η κατάσταση του "ήρωα" του Κόου με τη δική μου που ήξερα εκ των προτέρων πως το βιβλίο δεν θα με άφηνε αδιάφορο. Ο Μάξουελ Σιμ είναι ένας άντρας που κοντεύει τα πενήντα όταν η γυναίκα του τον εγκαταλείπει παίρνοντας και την κόρη τους μαζί. Μπαινοβγαίνοντας στην κατάθλιψη, ο Μ.Σ. κινδυνεύει να χάσει και τη δουλειά του ενώ έχει μείνει στην ουσία χωρίς φίλους (αν πραγματικά είχε ποτέ) ή έστω κάποιον στοιχειώδη κύκλο πέρα από τους "φίλους" του Facebook.

Το μυθιστόρημα αρχίζει με τον Μάξουελ στην Αυστραλία να επισκέπτεται τον πατέρα του (η μητέρα έχει ήδη πεθάνει) για να διαπιστώσουμε τη συναισθηματική απόσταση που χωρίζει γιο και πατέρα. Βλέπει από μακριά μια Κινέζα κυρία με την κόρη της και ζηλεύει την ευτυχία του κύκλου που οι δυο τους αποτελούν - θεωρεί ότι θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος του. Στην πτήση της επιστροφής προς την Αγγλία εμπλέκεται σε μια "εγκάρδια" συνομιλία με έναν συνεπιβάτη του, του οποίου η "προσήλωση" αποδεικνύεται ότι οφειλόταν στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της συζήτησης είχε πεθάνει. Σε μια in transito στάση γνωρίζει μια νεαρή κοπέλα, την Πόπι, και πιστεύει ότι ίσως ενδιαφέρεται ερωτικά γι' αυτόν. Στο Λονδίνο, η Πόπι τού τηλεφωνεί για να τον καλέσει σε ένα οικογενειακό δείπνο όπου του συστήνει τη μητέρα της και τον θείο της. Με ποιο σκοπό; Ο Μάξουελ δεν ξέρει. Ο μοναδικός άνθρωπος που θεωρεί φίλο - παλιός του συμμαθητής - τού προτείνει μια δουλειά: να ταξιδέψει ως το βόρειο άκρο των βρετανικών νησιών στο πλαίσιο μιας καμπάνιας για την προώθηση μιας μάρκας οδοντόβουρτσας. Στο μοναχικό αυτό ταξίδι θα κλείσει τους λογαριασμούς του με το παρελθόν και θα μάθει κάτι για τον πατέρα του που ποτέ δεν είχε φανταστεί. Φτάνοντας στα όριά του, θα βρεθεί στο τέλος πάλι στην Αυστραλία - ο κύκλος κλείνει - για να ξαναδεί τον πατέρα του. Γνωρίζεται με την Κινέζα της αρχής του βιβλίου και μέσω αυτής ανακαλύπτει πράγματα για τον εαυτό του που εκπλήσσουν κι εκείνον κι εμάς.

Ο Μάξουελ Σιμ είναι ο κατ' εξοχήν άνθρωπος της εποχής μας. Μοναχικός, καταθλιπτικός, ζει με τις ψευδαισθήσεις του. Ο "φριχτός" ( ο πρωτότυπος τίτλος είναι The Terrible Privacy of Maxwell Sim) του βίος θα μπορούσε να είναι "η τραγωδία ενός γελοίου"."Γελοίος" γιατί δεν έχει πραγματική αίσθηση του πώς τον βλέπουν οι άλλοι. Συνεχώς κάνει λάθος στις εκτιμήσεις του. Ζει στη φαντασία του. "Ερωτεύεται" τη γυναικεία φωνή του sat nav (είδος GPS) που τον συνοδεύει στο ταξίδι του. Ταυτίζει τον εαυτό του με τον ιστιοπλόο Ντόναλντ Κρόουχερστ που το 1968 προσπάθησε να κάνει μόνος του τον γύρο του κόσμου. Ο Κρόουχερστ, όταν απέτυχε να εξαπατήσει τους πάντες ότι δήθεν ολοκλήρωσε το εγχείρημά του, πήδηξε στη θάλασσα και χάθηκε για πάντα - η σύγκριση είναι τραγικά ειρωνική. Ο Μάξουελ στην εποχή των δορυφόρων που παρατηρούν τα πάντα νιώθει ακόμη πιο μόνος. Εκλαμβάνει την παραμικρή συμπάθεια των γυναικών γύρω του ως ερωτικό ενδιαφέρον. Μονίμως παρεξηγεί: ακόμη και η ανακάλυψη του μυστικού του πατέρα του έρχεται μέσα από μια σειρά λάθος αναγνώσεις των στοιχείων.

Το τέλος ξενίζει. Και η ανάμειξη του Κόου ως χαρακτήρα στην πλοκή (δεν είναι η πρώτη φορά που συγγραφέας κάνει κάτι τέτοιο) μάλλον μπερδεύει τον αναγνώστη, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ο Μάξουελ συνειδητοποιεί την κλίση του (δεν θα το πω!) θεωρώ ότι είναι υπερβολικά απροσδόκητος - πάντα πίστευα ότι ο συγγραφέας κάπως πρέπει να σε προετοιμάζει, να σου κλείνει το μάτι για το τι θα συμβεί στο τέλος. Εξάλλου, πώς γίνεται ένας άνθρωπος να έχει τόσο παντελή άγνοια του τι του συμβαίνει; Ίσως όμως ο Κόου κάτι προσπαθεί να μας πει μέσα από αυτή την υπερβολή.

Διαφορετικό από τα περισσότερα προηγούμενα βιβλία του Κόου, όπου επικεντρωνόταν στα κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα της χώρας του, ο Ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ στρέφεται κυρίως στον εσωτερικό κόσμο του ήρωά του για να μας δώσει - παρά τις προαναφερθείσες ενστάσεις μας - ένα αξιομνημόνευτο μυθιστόρημα.

Συνέχεια →
Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011

Ρόμπερτ Λόουελ - Επίλογος (Epilogue)

0 σχόλια
Εκείνα τα ευλογημένα εργαλεία,
πλοκή και ομοιοκαταληξία...
γιατί βοήθεια δεν μου δίνουν τώρα
που θέλω να κάνω
κάτι της φαντασίας μου, κι όχι από μνήμης;
Ακούω τον θόρυβο της φωνής μου:
Του ζωγράφου η όραση φακός δεν είναι,
Τρέμει, το φως για να αγκαλιάσει.
Αλλά κάποιες φορές ό,τι κι αν γράφω
με του ματιού την ξεφτισμένη τέχνη
μοιάζει ενσταντανέ
γρήγορο κι υπερφωτισμένο,
φανταχτερό και ταξινομημένο,
πιο τονισμένο απ' τη ζωή,
μα από το γεγονός παραλυμένο.
Όλα γάμος αταίριαστος.
Γιατί όμως να μην πω τι έγινε;
Προσευχηθείτε για της ακρίβειας τη χάρη
που ο Βερμέερ έδωσε στο φως του ήλιου
όπως γλιστρά σαν την παλίρροια στον χάρτη
προς το κορίτσι του το στέρεο μες στην πεθυμιά.
Είμαστε φτωχά φευγαλέα γεγονότα,
γι' αυτό θέλει προσοχή, να δώσουμε
σε κάθε μορφή στη φωτογραφία
το ζωντανό της όνομα.
         (Τελευταίο ποίημα της συλλογής Day by Day, 1977)

[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
[Διαβάστε εδώ για τον Ρόμπερτ Λόουελ, και το ποίημά του Ιστορία.]
[Διαβάστε εδώ το ποίημα στο πρωτότυπο και εδώ ακούστε τον ποιητή να το απαγγέλλει.]
Συνέχεια →
Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2011

Οι Νέες Δέκα Εντολές (κατά Dawkins)

0 σχόλια
Στη χθεσινή εξαιρετική συζήτηση στη Λέσχη Ανάγνωσης για το βιβλίο του Ζοζέ Σαραμάγκου Κάιν, προέκυψε μεταξύ άλλων και το ζήτημα του τι ηθικοί κανόνες θα μπορούσαν ενδεχομένως να αντικαταστήσουν την ιουδαιοχριστιανική ηθική.

Στο βιβλίο του Η περί Θεού αυταπάτη, ο Ρίτσαρντ Ντόκινς παραθέτει τις εξής "εντολές" που βρήκε σχεδόν τυχαία στο Διαδίκτυο - ήταν οι πρώτες που προέκυψαν στην αναζήτηση "νέες δέκα εντολές" (new ten commandments). Ο συγγραφέας θεωρεί σημαντικό το γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη ομοιότητα στους ηθικούς κανόνες που κωδικοποιούνται από διάφορα άτομα και οργανισμούς.

1. Μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν.
2. Σε όλες σου τις πράξεις, πάσχιζε να μην κάνεις κακό.
3. Να φέρεσαι στους συνανθρώπους σου, στα άλλα έμβια όντα και γενικά σε όλο τον κόσμο, με αγάπη, ειλικρίνεια, αφοσίωση και σεβασμό.
4. Μην παραβλέπεις το κακό ούτε να αποφεύγεις να απονέμεις δικαιοσύνη, αλλά πάντα να είσαι έτοιμος/η να συγχωρείς τα αδικήματα όταν αυτός/ή που τα διαπράττει ομολογεί αβίαστα και μετανιώνει ειλικρινά.
5. Ζήσε τη ζωή με χαρά και θαυμασμό.
6. Πάντα προσπάθησε να μαθαίνεις κάτι καινούργιο.
7. Να εξετάζεις τα πάντα. Να ελέγχεις πάντα αν ιδέες σου συμφωνούν με τα γεγονότα και να είσαι έτοιμος/η να εγκαταλείψεις και την πιο προσφιλή σου πίστη αν δεν συνάδει με την πραγματικότητα.
8. Ποτέ μη λογοκρίνεις ούτε να αποστρέφεσαι όσους έχουν διαφορετική γνώμη. Πάντα να σέβεσαι το δικαίωμα των άλλων να διαφωνούν μαζί σου.
9. Να έχεις τις δικές σου ανεξάρτητες απόψεις με βάση τη δική σου λογική και εμπειρία. Μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να γίνεται τυφλό υποχείριο κανενός.
10. Να αμφισβητείς τα πάντα.

Ο Ντόκινς λέει  ότι στις δικές του Νέες Δέκα Εντολές θα επέλεγε κάποιες από τις παραπάνω και θα προσέθετε τις παρακάτω:

1. Απολάμβανε την ερωτική σου ζωή (εφ' όσον δεν βλάπτει κανέναν) και άσε τους άλλους να απολαμβάνουν κατ' ιδίαν τη δική τους, όποιες κι αν είναι οι σεξουαλικές τους προτιμήσεις, οι οποίες καθόλου δεν σε αφορούν.
2. Μην κάνεις διακρίσεις ούτε να καταπιέζεις με βάση το φύλο, τη φυλή ή (όσο είναι δυνατό) το είδος.
3. Μη γεμίζεις το μυαλό των παιδιών σου με δογματικές ιδέες. Μάθε τα πώς να σκέφτονται μόνα τους, πώς να αξιολογούν τα στοιχεία που έχουν στα χέρια τους, πώς να διαφωνούν μαζί σου.
4. Να αξιολογείς το μέλλον σε χρονική κλίμακα που ξεπερνά την περιορισμένη δική σου ζωή.

[Χρησιμοποίησα τη δική μου μετάφραση των παραπάνω εντολών.]
Συνέχεια →
Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2011

Ελίζαμπεθ Μπίσοπ - Μία τέχνη (One Art)

3 σχόλια
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.
Τόσα πολλά πράγματα μοιάζουν αποφασισμένα
να χαθούν που η απώλειά τους καταστροφή δεν είναι.

Χάνε κάτι κάθε μέρα. Αποδέξου το νευρίασμα
των χαμένων κλειδιών, της κακοξοδεμένης ώρας.
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.

Ύστερα εξασκήσου να χάνεις περισσότερα, να χάνεις
γρηγορότερα: τόπους κι ονόματα, και το πού σκόπευες
να ταξιδέψεις. Τίποτα απ' αυτά καταστροφή δεν φέρνει.

Έχασα της μητέρας το ρολόι. Και κοίτα! το τελευταίο,
ή το προτελευταίο, από τρία αγαπημένα σπίτια πάει.
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.

Έχασα δυο πόλεις, αξιολάτρευτες. Και, ακόμη πιο τεράστιους,
κάποιους δικούς μου κόσμους, δυο ποταμούς, μιαν ήπειρο.
Μου λείπουν, μα δεν ήταν δα καταστροφή.

Ακόμη και χάνοντας εσένα (την αστειευόμενη φωνή,
μια χειρονομία που αγαπώ) ψέματα δεν θα 'χω πει. Προφανώς
την τέχνη της απώλειας δεν παραείναι δύσκολο να μάθεις
αν και μπορεί να μοιάζει με (Γραφ' το!) με καταστροφή.

[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]

[Η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ (Elizabeth Bishop, 1911-1979) ήταν μία από τις σημαντικότερες μορφές της αμερικανικής ποίησης του 20ου αιώνα.]
[Διαβάστε εδώ το ποίημα στο πρωτότυπο.]
Συνέχεια →
Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2011

O «Κάιν» του Ζοζέ Σαραμάγκου

2 σχόλια
«Επινοώντας τον Θεό σκλαβωθήκαμε σ' αυτόν»
Το να διαβάζεις βιβλία του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου, ακόμα και για εθισμένους βιβλιοαναγνώστες, δεν είναι κάτι που μπορείς να το κάνεις στα πεταχτά, αναπαυόμενος στην ξαπλώστρα της παραλίας όπου κάνεις την καλοκαιρινή σου άδεια.Ο τρόπος γραφής είναι ιδιαίτερος, οι προτάσεις είναι σιδηρόδρομοι, οι διάλογοι των ηρώων είναι ενσωματωμένες με την αφήγηση στην ίδια πρόταση, σχεδόν δεν υπάρχουν παράγραφοι και γενικά ο τρόπος γραφής είναι πολύ πυκνός και μερικές φορές στρυφνός (Παρακάτω θα δώσω ένα παράδειγμα αυτής της γραφής από τον "Κάιν", που είναι χαρακτηριστικός).

Αρχές του χρόνου δανείστηκα το "περί τυφλότητας" του Ζοζέ Σαραμάγκου, και αφού διάβασα περί τις 30 σελίδες - ίσως λόγο της παραπάνω ιδιομορφίας της γραφής του συγγραφέα, το άφησα για αργότερα.Ώσπου ήρθε στα χέρια μου ο "Κάιν".Ένα μικρό σχετικά βιβλίο, που ήταν και το τελευταίο του βιβλίο, το έγραψε το 2009, ένα χρόνο πριν πεθάνει.
Το βιβλίο αυτό διαβάζεται πραγματικά απνευστί: ο λόγος του είναι χειμαρρώδης και συνάμα ειρωνικός και παιγνιώδης, αναφέρεται σε διάφορα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης της Βίβλου με κεντρικό ήρωα τον Κάιν, που αφού σκοτώνει τον αδελφό του Άβελ, έρχεται σε επικοινωνία με τον θεό για αυτό -με πρωτοβουλία του δευτέρου-, έτσι σιγά - σιγά αναπτύσσονται απολαυστικοί διάλογοι μεταξύ τους, όπου ο Κάιν κάνει αυστηρή κριτική στον θεό και στις πράξεις του, με αποτέλεσμα ο Κάιν να γίνει ο πρώτος αντάρτης που τα βάζει με τις πράξεις του θεού όπως αναφέρονται στο βιβλίο αυτό της Βίβλου. Με άλλα λόγια ο συγγραφέας με περισσό κέφι και οίστρο, ανακατώνοντας τα διάφορα περίεργα έως απίθανα γεγονότα που περιγράφονται στη Βίβλο, θέλει να πει ότι στην περίπτωση του πρώτου φονιά, ο δολοφόνος ουσιαστικά δεν ήταν ο Κάιν αλλά αυτός ο ίδιος ο θεός.Εδώ αξίζει να παραθέσουμε την παρακάτω πρόταση που είναι χαρακτηριστική και για τον τρόπο γραφής του συγγραφέα, αλλά και για το ίδιο το βιβλίο:

"Θέλησα να σε δοκιμάσω, Και ποιος είσαι εσύ για να δοκιμάζεις αυτό που δημιούργησες, Είμαι ο υπέρτατος άρχων όλων των πραγμάτων, Και όλων των όντων, θα πεις, όχι όμως δικός μου και της ελευθερίας μου, Ελευθερία για να σκοτώνεις, Όπως εσύ ήσουν ελεύθερος να επιτρέψεις να σκοτώσω τον άβελ ενώ ήταν στο χέρι σου να το αποτρέψεις, αρκεί για μια στιγμή να είχες εγκαταλείψει το ματαιόδοξο αλάθητο που μοιράζεσαι με όλους τους άλλους θεούς, αρκεί για μια στιγμή να ήσουν πραγματικά ευσπλαχνικός, να δεχόσουν την προσφορά μου με ταπεινότητα, απλώς και μόνο γιατί δεν έπρεπε να τολμήσεις να την αρνηθείς, οι θεοί, κι εσύ όπως όλοι οι άλλοι, έχετε υποχρεώσεις απέναντι σ’ εκείνους που λέτε πως δημιουργήσατε, Ο λόγος αυτός είναι αντάρτικος, Πιθανόν να είναι, σε διαβεβαιώ όμως πως, αν ήμουν θεός, κάθε μέρα θα έλεγα Ευλογημένοι ας είναι όσοι διάλεξαν την ανταρσία γιατί σε αυτούς ανήκει η βασιλεία της γης, Ιεροσυλία, Μπορεί, πάντως μεγαλύτερη από τη δική σου δεν είναι, που επέτρεψες να πεθάνει ο άβελ, Εσύ τον σκότωσες, Ναι, είναι αλήθεια, εγώ ήμουν το εκτελεστικό όργανο, αλλά η καταδίκη υπαγορεύτηκε από σένα, Το αίμα που βρίσκεται εδώ δεν το έχυσα εγώ, ο κάιν μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα στο κακό και στο καλό, αφού επέλεξε το κακό θα το πληρώσει, Όσο κλέφτης είναι αυτός που μπαίνει στο αμπέλι άλλο τόσο είναι κι αυτός που φυλάει τσίλιες, είπε ο κάιν, Και το αίμα αυτό απαιτεί εκδίκηση, επέμεινε ο θεός, Αφού είναι έτσι, θα εκδικηθείς ταυτόχρονα έναν πραγματικό θάνατο κι έναν που δεν έχει ακόμα γίνει, Εξηγήσου, Δεν θα σ’ αρέσει αυτό που θ’ ακούσεις, Μη σε νοιάζει εσένα, μίλα, Είναι απλό, σκότωσα τον άβελ, γιατί δεν μπορούσα να σκοτώσω εσένα, στην πρόθεση είσαι νεκρός."

Εδώ βλέπουμε χαρακτηριστικά τον τρόπο γραφής του Σαραμάγκου: μεγάλες προτάσεις, όπου οι διάλογοι των ηρώων είναι ενσωματωμένοι (στο παραπάνω κείμενο βέβαια δεν έχουμε παρά μόνο διαλόγους μεταξύ του θεού και του Κάιν) και ξεχωρίζονται από την αφήγηση με το ότι αρχίζουν με κεφαλαίο γράμμα (εδώ θα ήθελα να ξέρω αν το κεφαλαίο γράμμα είναι εφεύρημα της καλής μεταφράστριας Αθηνάς Ψυλλιά, ή είναι έτσι και στο αυθεντικό πορτογαλικό κείμενο του συγγραφέα).Επίσης ο παραπάνω διάλογος (πρόταση) αποτελεί και την περίληψη της θεματικής ολόκληρου του βιβλίου.

Μετά από την πράξη του αυτή ο Κάιν καταδικάζεται από τον θεό να άγεται και να φέρεται στο χρόνο και στο ιστορικό γίγνεσθαι της Βίβλου - μια γνωστή τακτική του Σαραμάγκου να χρησιμοποιεί αναχρονισμούς - και έτσι τη μια να βρίσκεται στη θυσία του Αβραάμ, μετά στα Σόδομα και τα Γόμορρα και την άλλη βρίσκεται μέσα στην Κιβωτό του Νώε κ.ο.κ. Έτσι ο αναγνώστης μένει καθηλωμένος από την πλοκή, την εναλλαγή γνωστών γεγονότων, ιδωμένων όμως από μια εντελώς άλλη ματιά, από τα μάτια και την κριτική του πρώτου αντάρτη της ιστορίας του ανθρώπου στις πράξεις του θεού. Φαίνεται πως το βιβλίο αυτό διασκεδάζει πολύ τον συγγραφέα, για αυτό και η αφήγηση δεν στηρίζεται σε κάποια πρότυπα, πηγαίνει μια μπροστά και μια πίσω, μιας και ο κύριος σκοπός του συγγραφέα είναι να παρουσιάσει έναν εγωπαθή, παρανοϊκό, άδικο και τυραννικό θεό, χειρότερο από αυτόν τον ίδιο τον Κάιν και τις πράξεις του.

Ο ίδιος ο συγγραφέας λέει ότι άρχισε να σκέπτεται να γράψει ένα βιβλίο για τον Κάιν πριν από πολλά χρόνια, αλλά μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο άρχισε να το γράφει και το ολοκλήρωσε σε τέσσερις μήνες.Ο ίδιος λέει για το βιβλίο:
«Ημουν σε μια κατάσταση έκστασης. Ποτέ άλλοτε δεν μου είχε συμβεί, τουλάχιστον με τέτοια ένταση, με τόση δύναμη». Και ότι
«Κάποιοι θα με σταυρώσουν όπως συνέβη και με το "Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον", αλλά τώρα το θέαμα θα είναι λιγότερο ενδιαφέρον. Ο Θεός των χριστιανών δεν είναι ο Ιεχωβά. Οι περισσότεροι καθολικοί δεν έχουν διαβάσει την Παλαιά Διαθήκη. Πώς είναι δυνατόν να διαβάσεις ένα τόσο μεγάλο βιβλίο; Ούτε εγώ το έχω διαβάσει όλο. Αν οι Εβραίοι αντιδράσουν, δεν θα με εκπλήξει. Είμαι συνηθισμένος, με έχουν χαρακτηρίσει αντισημίτη. Αλλά δυσκολεύομαι να κατανοήσω πως ο εβραϊκός λαός έχει ως ιερό του βιβλίο την Παλαιά Διαθήκη. Εμπεριέχει μια σειρά παραλογισμών που θα ήταν αδύνατον να τους επινοήσει ένας μόνο άνθρωπος. Χρειάστηκαν γενιές και γενιές για να δημιουργήσουν αυτό το προϊόν».

Μετά από τον "Καιν", όπως καταλαβαίνει κανείς, ξαναέπιασα (και τελείωσα) το "Περί τυφλότητας", στο οποίο θα αναφερθώ διεξοδικότερα σε ξεχωριστό άρθρο, γιατί πρόκειται για εξαιρετικό βιβλίο (που αξίζει επίσης να διαβάσει κανείς, πριν ή μετά τον "Καιν", δεν έχει σημασία).

Τέλος λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στην Πορτογαλία. Το πραγματικό του επίθετο ήταν de Piedade. Το σαραμάγκο (Saramago) είναι ένα φυτό που είναι γνωστό σ’ εμάς σαν άγριο ραδίκι και ήταν το παρατσούκλι του πατέρα του που προστέθηκε από λάθος στο δικό του στη ληξιαρχική πράξη γέννησής του. Μετά τη μετακόμιση της οικογένειας στην πρωτεύουσα και το θάνατο του αδελφού του, οι γονείς του τον έστειλαν σε τεχνικό σχολείο γιατί δεν άντεχαν οικονομικά να τον έχουν στο άλλο σχολείο - των γραμμάτων. Εργάστηκε ως μηχανικός αυτοκινήτων για δυο χρόνια, ως μεταφραστής και αργότερα ως δημοσιογράφος. Εγκατέλειψε τη θέση του βοηθού αρχισυντάκτη με τα πολιτικά γεγονότα του 1975. Εργάστηκε για λίγο ακόμα ως μεταφραστής και τελικά κατάφερε να ζει από τη συγγραφή. Παντρεύτηκε το 1944 την Ilda Reis. Απέκτησαν ένα παιδί το 1947. Από το 1988 ο Σαραμάγκου είναι παντρεμένος με την Ισπανίδα δημοσιογράφο Pilar del Rio, που είναι και η επίσημη μεταφράστρια του έργου του στα ισπανικά.  Έγινε παγκόσμια γνωστός μετά τα πενήντα του. Είναι μέλος του κομουνιστικού κόμματος από το 1969, αθεϊστής και αυτοχαρακτηρίζεται απαισιόδοξος. Προκάλεσε αντιδράσεις με βιβλία του -από την εκκλησία-, αλλά και με τις δηλώσεις του ενάντια στη δράση των Ισραηλινών στην Παλαιστίνη και το Λίβανο. [πηγή ]


Αποστόλης Μωραϊτόπουλος 
Συνέχεια →
Παρασκευή 19 Αυγούστου 2011

Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ - Τζούλιαν Μπαρνς (Barnes)

2 σχόλια
Ένας άγγλος συνταξιούχος γιατρός, ο οποίος πρόσφατα έχασε τη γυναίκα του, αναζητά μανιωδώς λεπτομέρειες φαινομενικά επουσιώδεις της ζωής του Φλωμπέρ. Μέσα από τη δονκιχωτική αναζήτησή του προκύπτει η πρωτότυπη βιογραφία ενός σπουδαίου λογοτέχνη, στην οποία ακούμε τη φωνή του καθώς και τη φωνή των οικείων του, αλλά και η αυτοβιογραφία του ίδιου του αφηγητή που προσπαθεί να εκλογικεύσει τη ζωή του μέσα από την πορεία της ζωής του Φλωμπέρ. [BiblioNet]

               
                                           Σχόλια και αφορισμοί

- Πέθανε (ο Φλωμπέρ) λίγο παραπάνω από εκατό χρόνια πριν, κι ό,τι απομένει απ' αυτόν είναι χαρτιά. Χαρτιά, ιδέες, φράσεις, μεταφορές, δομημένος πεζός λόγος που γίνεται ήχος.

- Γιατί δεν αρκούν τα βιβλία; Ο Φλωμπέρ αυτό ήθελε: λίγοι συγγραφείς πίστευαν περισσότερο στην αντικειμενικότητα του γραπτού κειμένου και τη μη σημασία της προσωπικότητας του συγγραφέα.

- Έβλεπε επίσης την ανεπάρκεια της λέξης... "Η γλώσσα είναι μια ραγισμένη κατσαρόλα που πάνω της χτυπάμε έναν ρυθμό για να χορεύουν οι αρκούδες, ενώ αυτό που ποθούμε είναι να συγκινήσουμε τα άστρα να μας λυπηθούν."

- Ένα μόνο πράγμα μπορείς να κάνεις καλά.

- Και όσο για τις συμπτώσεις στα βιβλία... υπάρχει κάτι το φτηνό και συναισθηματικό στο συγκεκριμένο σχήμα: δεν μπορεί ποτέ να αποφύγει να μοιάζει αισθητικά με φανταχτερό μπιχλιμπίδι.

- "Η περηφάνια είναι ένα άγριο θηρίο που ζει σε σπηλιές και περιπλανιέται στην έρημο. Η ματαιοδοξία, από την άλλη, είναι ένας παπαγάλος που πηδάει από κλαδί σε κλαδί φλυαρώντας σε κοινή θέα."


- "Τα βιβλία λένε: έκανε αυτό γιατί. Η ζωή λέει: έκανε αυτό. Τα βιβλία σού εξηγούνε, η ζωή όχι. Δεν εκπλήσσομαι που κάποιοι προτιμούν τα βιβλία. Στα βιβλία η ζωή βγάζει νόημα. Το μόνο πρόβλημα είναι πως οι ζωές από τις οποίες τα βιβλία βγάζουν νόημα είναι οι ζωές των άλλων, ποτέ η δική σου."

- Μη συμμετέχεις: η ευτυχία έγκειται στη φαντασία, όχι στην πράξη. Η απόλαυση βρίσκεται πρώτα στην προσμονή, κι αργότερα στην ανάμνηση.

- Κάποιοι απέχουν και παρατηρούν, φοβούμενοι την απογοήτευση και ταυτόχρονα την εκπλήρωση. Άλλοι πέφτουν με τα μούτρα, απολαμβάνουν, και παίρνουν τα ρίσκα τους.

- Οι αλήθειες για το γράψιμο διατυπώνονται πριν δημοσιεύσεις έστω μια λέξη. Οι αλήθειες για τη ζωή διατυπώνονται όταν είναι πια πολύ αργά για να έχει οποιαδήποτε σημασία.

- "Το όλο όνειρο της δημοκρατίας είναι να ανεβάσει το προλεταριάτο στο επίπεδο βλακείας που κατέχει η αστική τάξη."

- Δεν μπορείς να αλλάξεις την ανθρωπότητα, μόνο να τη γνωρίσεις.



[Επειδή χρησιμοποίησα το αγγλικό κείμενο, οι μεταφράσεις στα ελληνικά είναι δικές μου.]

[Σε εισαγωγικά "..." είναι λόγια του Φλωμπέρ - τα άλλα του αφηγητή.]

Συνέχεια →
Δευτέρα 8 Αυγούστου 2011

Η εποχή της στάχτης - Χόρχε Βόλπι (ΩΚΕΑΝΙΔΑ)

2 σχόλια
Ο Μεξικανός Χόρχε Βόλπι ανήκει σε μια νεότερη γενιά της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας η οποία προσπαθεί να διαχωρίσει τη θέση της από τον μαγικό ρεαλισμό που κυριαρχεί εδώ και δεκαετίες με συγγραφείς όπως ο Μάρκες και ο Φουέντες (του οποίου, παρ' όλα αυτά, τους επαίνους έχει εισπράξει). Στα ελληνικά κυκλοφορούν τρία μυθιστορήματά του που αποτελούν μια άτυπη τριλογία για τον μεταπολεμικό κόσμο: Αναζητώντας τον Κλίνγκσορ, Το τέλος της τρέλας, Η εποχή της στάχτης. Δεν υπάρχει παρά μόνο θεματική σχέση μεταξύ των τριών: Επιστήμη και Ιστορία. Στο πρώτο, ο Αμερικανός υπολοχαγός Φράνσις Μπέικον (καθόλου συμπτωματική η αναφορά στον φιλόσοφο που συνέδεσε τη φιλοσοφία με την επιστήμη) αναζητά τον επιστήμονα που ήταν υπεύθυνος για το ατομικό πρόγραμμα του Χίτλερ. Στο δεύτερο, ο Μεξικανός ψυχαναλυτής Ανίμπαλ Κεβέδο ξεκινάει από το Παρίσι του Μάη του '68 μια περιπλάνηση στην Κούβα του Κάστρο και τη Χιλή του Αλιέντε για να καταλήξει 20 χρόνια αργότερα στο Μεξικό του νεοφιλελευθερισμού και στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Η εποχή της στάχτης (No será la Tierra) αρχίζει με το πυρηνικό δυστύχημα του Τσέρνομπιλ για να καταπιαστεί με όλα σχεδόν τα μεγάλα γεγονότα του τέλους του 20ου αιώνα στη Σοβιετική Ένωση/Ρωσία και στις ΗΠΑ, αλλά και με την εμπλοκή του ΔΝΤ στον Τρίτο Κόσμο.

Αντίθετα με τα πρώτα δύο, στο τελευταίο μυθιστόρημα δεν υπάρχει κεντρικός ήρωας αλλά τρεις αφηγηματικοί πυρήνες που μόνο προς το τέλος αρχίζουν να διασταυρώνονται. Η σοβιετική βιολόγος Ιρίνα βλέπει την οικογένειά της να διαλύεται όταν ο επίσης βιολόγος άντρας της, ο Αρκάντι, εκτοπίζεται στη Σιβηρία επειδή αρνείται να πάρει μέρος σε στρατιωτικά προγράμματα βιολογικού πολέμου. Στις ΗΠΑ, δυο κόρες ισχυρού Αμερικανού γερουσιαστή βρίσκονται συνέχεια σε σύγκρουση μεταξύ τους. Η Τζένιφερ, ανώτατο στέλεχος του ΔΝΤ, περιδιαβαίνει τον κόσμο σε ειδικές αποστολές "διάσωσης" ενώ η Άλισον, ακτιβίστρια και μαύρο πρόβατο της οικογένειας, προσπαθεί να σώσει την ανθρωπότητα μέσα από ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται (κάποιες φορές με βίαιους τρόπους) σε διάφορες γωνιές του πλανήτη. Ο άντρας της Τζένιφερ, Τζακ Γουέλς, ιδρύει εταιρεία που πλασάρεται ως πρωτοπόρος στον χώρο της βιοτεχνολογίας προσπαθώντας να μεγιστοποιήσει τις αποδόσεις των μετοχών της στο Χρηματιστήριο - όχι πάντα με νόμιμα μέσα. Το τρίτο σκέλος είναι η ουγγρικής καταγωγής ερωτική Εύα Χαλάς, διάνοια της πληροφορικής, για την οποία τα συναισθήματα είναι απλά εξελικτικά κατάλοιπα. Όλα αυτά καλείται να δέσει ο αφηγητής, ο οποίος προς το τέλος γίνεται μυθιστορηματικό πρόσωπο που συμμετέχει στα δρώμενα, ο Γιούρι (όπως Χόρχε) Τσερνισέφσκι, δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου "Αναζητώντας τον Καμίνσκι" (αναφορά στον ίδιο τον Βόλπι - αλλά και στον Ντανιέλ Κέλμαν;), που ερωτεύεται την Εύα.


"Λειτουργούν όλα τούτα αφηγηματικά; Αναμφισβήτητα ναι", ερωτά και απαντά ο Μιχάλης Μοδινός στην κριτική του στα Νέα. Δεν θα απαντούσα με την ίδια βεβαιότητα. Ο Χ.Β. στην ουσία σπαταλά πάνω από τις μισές (από τις 630) σελίδες για να μας γνωρίσει τους ήρωές του, με την πλοκή να κινείται σε προβλέψιμα και αδιάφορα νερά και τα πρόσωπα να μοιάζουν (σκόπιμα ίσως) να παρασύρονται από τα γεγονότα, παραιτημένα και χωρίς βάθος. Θα έλεγα ότι μόνο όταν αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο η Οξάνα, έφηβη κόρη της Ιρίνα και του Αρκάντι, το μυθιστόρημα αρχίζει να κινείται. Αυτή η μικρή Κασσάνδρα - μου θύμισε κατά κάποιον τρόπο τη Λίσμπεθ Σαλάντερ, ηρωίδα του Στίγκ Λάρσον (Το κορίτσι με το τατουάζ, κλπ) - δείχνει να συμβολίζει την τελευταία ελπίδα μιας καταδικασμένης στη διαφθορά και την απληστία Ρωσίας. Λάτρις της Αχμάτοβα και της Τσβετάγεβα μεταξύ άλλων, ποιήτρια και η ίδια, είναι αυτή που αρνείται να συμμετάσχει στην κατρακύλα που βλέπει γύρω της. Αυτοκαταστροφική, φεύγει για το Βλαδιβοστόκ για να συναντήσει τη μοίρα της. Κάπου εκεί οι διαφορετικοί κύκλοι αρχίζουν να τέμνονται - κυρίως όταν αναλαμβάνει ενεργό ρόλο ο αφηγητής Γιούρι Τσερνισέφσκι - και μόνο τότε καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για ένα και όχι τρία μυθιστορήματα.


Το ισχυρό σημείο του βιβλίου, όμως, δεν είναι η πλοκή του αυτή καθ' εαυτή αλλά ο τρόπος που δένονται μαζί της τα πραγματολογικά στοιχεία. Ο τρόπος που λειτουργεί το ΔΝΤ, η Greenpeace και κάποιες άλλες ΜΚΟ, τα γεγονότα στη Σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Σιάτλ, η πτώση του Τείχους, η παρασκηνιακή λειτουργία του Χρηματιστηρίου και πάνω απ' όλα η μετάλλαξη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης σε καπιταλιστική χώρα. Πρώτη φορά διάβαζα συγκεντρωμένα σε ένα βιβλίο και περιγραμμένα με τόση ενάργεια τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάρρευση της ΕΣΣΔ: από το Τσέρνομπιλ στον Γκορμπατσόφ κι από την εναντίον του αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στο ξεπούλημα των ρωσικών πλουτοπαραγωγικών πόρων από τον Γέλτσιν και τους συν αυτώ. Μόνο εκεί - προς το τέλος - όπου περιγράφονται οι εξελίξεις στη βιοτεχνολογία χάθηκα. Ίσως φταίνε και οι ελλιπείς γνώσεις μου.


Συνολικά, Η εποχή της στάχτης σε ανταμείβει αν καταφέρεις να ξεπεράσεις την αίσθηση της πολυδιάσπασης της πλοκής και φτάσεις στο τέλος. Σπάνια βλέπει κανείς όλη την κυνικότητα και την αδιέξοδη απληστία της κοινωνίας που ζούμε δοσμένη σε ένα βιβλίο. Παράλληλοι μονόλογοι, συναισθηματική έλλειψη, πλήρης απογοήτευση κυριαρχούν στις ζωές των ηρώων. Κανένα φως. Ο κόσμος ένα ασανσέρ επενδυμένο με καθρέφτες για να αντανακλούν την κενότητα και τη ματαιοδοξία μας (για να αναφερθώ σε μια σκηνή του βιβλίου). Ο Χόρχε Βόλπι μάς δίνει όντως έναν καθρέφτη για να δούμε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είμαστε: ανέλπιδοι, γυμνοί και μόνοι.


[Διαβάστε εδώ συνέντευξη του συγγραφέα και εδώ βιογραφικά στοιχεία του.]



Συνέχεια →
Πέμπτη 28 Ιουλίου 2011

Αν Σέξτον - Η αστροφόρα νύχτα (The Starry Night )

3 σχόλια

Αυτό δεν με εμποδίζει να νιώθω μια τρομερή ανάγκη για - να πω τη λέξη; - θρησκεία. Έπειτα βγαίνω έξω τη νύχτα να ζωγραφίσω τα αστέρια.
             Βίνσεντ Βαν Γκογκ σε ένα γράμμα στον αδερφό του

Η πόλη ανύπαρχτη
εκτός από κει όπου ένα δέντρο μαυρομάλλικο γλιστρά
σαν πνιγμένη γυναίκα προς τον καυτό ουρανό απάνω.
Η πόλη σιωπηλή. Η νύχτα βράζει με έντεκα αστέρια.
Ω αστροφόρα νύχτα! Να πώς
θέλω να πεθάνω.

Κινείται. Όλα είναι ζωντανά.
Ακόμη και το φεγγάρι φουσκώνει μες στα πορτοκαλί του σίδερα
να διώξει τα παιδιά, σαν θεός, από το μάτι του απάνω.
Καταπίνει το γέρικο ανείδωτο ερπετό τα αστέρια.
Ω αστροφόρα νύχτα! Να πώς
θέλω να πεθάνω:

μέσα σ' εκείνο της νυχτιάς το λάβρο τέρας,
από τον μέγα εκείνο δράκο ρουφηγμένη,
να φύγω απ' τη ζωή
δίχως σημαία,
δίχως κοιλιά,
δίχως κραυγή.

                                             (1962)

[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
[Διαβάστε εδώ βιογραφικά στοιχεία για την ποιήτρια και εδώ ακούστε την να απαγγέλλει το ποίημα - κατά τη διάρκεια της απαγγελίας βλέπουμε τον ομώνυμο πίνακα του Βαν Γκογκ.]

Συνέχεια →
Παρασκευή 22 Ιουλίου 2011

Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς - Xαβιέρ Mαρίας (εκδ. ΣΕΛΑΣ)

4 σχόλια
Για τον σπουδαίο Ισπανό συγγραφέα Χαβιέρ Μαρίας έχω ξαναμιλήσει. Μετά τα εξαιρετικά Ο αισθηματικός άντρας, Καρδιά τόσο άσπρη, Το πρόσωπό σου αύριο (Ι. Πυρετός και λόγχη), διάβασα αυτές τις μέρες αυτό που νομίζω πως είναι το αριστούργημά του, το Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς.

Το μυθιστόρημα ξεκινάει με τον αφηγητή, Βίκτορ, να βρίσκεται στο σπίτι της "υποψήφιας" ερωμένης του, Μάρτα, για δείπνο. Ο άντρας της λείπει στο Λονδίνο, ο μικρός της γιος έχει πάει επιτέλους για ύπνο, και οι δύο τους αρχίζουν τις ερωτικές περιπτύξεις, ώσπου μια αδιαθεσία της Μάρτα διακόπτει τη συνεύρεση πριν καλά καλά αρχίσει. Όταν μετά από κάποιαν ώρα ο Βίκτορ διαπιστώνει ότι η Μάρτα είναι πια νεκρή, καταλαβαίνει ότι βρίσκεται σε δυσχερή θέση και προσπαθεί να βρει τρόπο να ξεφύγει όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Δεν είναι εύκολο. Παντού στο σπίτι υπάρχουν τα ίχνη του. Στο διπλανό δωμάτιο βρίσκεται ένα μωρό παιδί για το οποίο πρέπει να φροντίσει.

Ξεκινώντας από αυτό το επεισόδιο, η αφήγηση αρχίζει έναν χορευτικό στροβιλισμό που μας οδηγεί στα επακόλουθα του συγκεκριμένου γεγονότος. Μέσα από την αέναη κίνηση των σκέψεων του Βίκτορ, ο συγγραφέας ανατέμνει την ίδια τη ζωή, φιλοσοφεί γύρω από όλα όσα συναντά στον δρόμο του, μιλάει για τους ανθρώπους και τις σχέσεις τους, τις ενοχές τους, τις παραλείψεις τους, τις μικρές απάτες τους. Και κυρίως για ό,τι τους στοιχειώνει - εκεί άλλωστε αναφέρεται και ο τίτλος του βιβλίου, παρμένος από τον Ριχάρδο Γ' του Σέξπιρ (Πράξη V, Σκηνή 3η). Και αυτό που έχει στοιχειώσει τον ήρωα - οι ενοχές του; - γίνεται ο κινητήριος μοχλός της αφήγησης. Σαν άλλος Ρασκόλνικοφ - έστω και χωρίς έγκλημα - γυρίζει ξανά και ξανά στον τόπο του θανάτου. Γνωρίζει ανθρώπους του περιβάλλοντος της Μάρτα. Νιώθει την αδήριτη ανάγκη να μιλήσει για αυτό που συνέβη. Ποια η σημασία ενός γεγονότος, της ίδιας της ζωής σε τελική ανάλυση, αν δεν το διηγηθούμε σε κάποιον;

Ο λόγος του Χ.Μ. είναι στοχαστικός. Πηγαινοέρχεται από πρόσωπο σε πρόσωπο, από τόπο, σε τόπο, από το παρόν στο παρελθόν και πάλι πίσω, με θαυμαστή δεξιοτεχνία. Με την πένα του, ακόμη και οι λέξεις γίνονται περιπέτεια - όσοι το διαβάσετε, θυμηθείτε να προσέξετε τι λέει για λέξεις όπως haunted, nightmare, ge-licgan. Ο Βίκτορ (=νικητής) πηγαίνει στη μάχη της ζωής με όλα τα βαρίδια του παρελθόντος να κάνουν ασήκωτο το σπαθί του - για να συνεχίσουμε τη μεταφορά του τίτλου. Ένας άντρας που έχει βγει πληγωμένος από τον γάμο του με την κατά 11 χρόνια μικρότερη Θέλια. Τη Θέλια που ψάχνει στο πρόσωπο μιας πόρνης που της μοιάζει. Συν τοις άλλοις, το μυθιστόρημα είναι και μια απεγνωσμένη αναζήτηση ιδανικού ερωτικού συντρόφου από μεριάς του Βίκτορ. Ο ίδιος, βέβαια, μόνο έμμεσα το δηλώνει. Άλλωστε, οι μοναχικοί ήρωες δεν αρέσκονται να φλυαρούν για τον εαυτό τους.

Κάποιους ίσως τους ξενίσει ο τρόπος του Χ.Μ. να αναλύει τα πάντα στο διάβα του. Κάποιοι ίσως μπουν στον πειρασμό να προσπεράσουν γρήγορα τα κομμάτια όπου η πλοκή αποκλιμακώνεται. Αλλά το μεδούλι του μυθιστορήματος βρίσκεται ακριβώς εκεί: στον αμήχανο Βίκτορ να βλέπει το Double Indemnity (Με διπλή ταυτότητα/Κολασμένη αγάπη, 1944) - κατ' εξοχήν ταινία ενοχής - στην τηλεόραση χωρίς ήχο, με την Μάρτα να ψυχορραγεί αβοήθητη δίπλα του. Στη σύντομη συζήτηση με τον Solus (τον βασιλιά!) για τις Καμπάνες του μεσονυχτίουΦάλσταφ) (1965) του Όρσον Ουέλς. Στα πηγαινέλα του στη νυκτερινή Μαδρίτη, στα αγγελτήρια θανάτου στις μαδριλένικες εφημερίδες, στα λυμένα κορδόνια του πατέρα της Μάρτα. Εκεί νιώθεις ότι γίνεσαι ελάχιστος κοινωνός του μυστικού της ζωής, κάτι που μόνο στη σπουδαία λογοτεχνία μπορείς να αισθανθείς.

Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που ο Χ.Μ. είναι μονίμως τα τελευταία χρόνια ένα από τα ονόματα που φέρονται ως υποψήφια για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Δύσκολο βέβαια μου φαίνεται να μας δώσουν σύντομα οι ισορροπιστές Σουηδοί ένα δεύτερο ισπανόφωνο βραβείο μετά τον Γιόσα, αλλά θα διασκέδαζα πολύ με την αντίδραση του ελληνικού Τύπου όταν θα εμφανιζόταν το όνομα του Ισπανού ως νικητή. Κι άλλος άγνωστος!

[Εξαιρετικό αισθητικά αλλά άσχετο το εξώφυλλο της ισπανικής έκδοσης. Τα εξώφυλλα που συνήθως προκρίνει το ΣΕΛΑΣ είναι μάλλον μουντά.]
[Διαβάστε εδώ βιογραφικά στοιχεία για τον συγγραφέα και εργογραφία του στα ελληνικά.]

Συνέχεια →
Τετάρτη 13 Ιουλίου 2011

Πάμπλο Νερούδα - Σονέτο XLV ("Εκατό ερωτικά σονέτα")

3 σχόλια

Μη μείνεις μακριά μου ούτε μια μέρα, γιατί να...
γιατί, πώς να στο πω, είναι μεγάλη η μέρα,
και θα σε περιμένω όπως στους σταθμούς
όταν να κοιμηθούν πάνε τα τρένα.

Μη φύγεις ούτε μιαν ώρα γιατί τότε
τούτη την ώρα μαζεύονται οι σταγόνες της αγρύπνιας
κι ίσως όλος εκείνος ο αχνός όπως θα ψάχνει σπίτι
έρθει να πνίξει τη χαμένη μου καρδιά.

Αχ να μη διαλυθεί ο ίσκιος σου στην άμμο,
αχ να μην πεταρίσουνε στην απουσία τα βλέφαρά σου:
μη φύγεις ούτε λεπτό, αγαπημένη,

γιατί ετούτο το λεπτό τόσο μακριά θα έχεις φύγει
που θα διασχίσω όλη τη γη ρωτώντας
αν θα γυρίσεις ή αν θα μ' αφήσεις να πεθαίνω.
                       
                                 (Πρώτη έκδοση: 1960)
[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
[Διαβάστε εδώ το ποίημα στο πρωτότυπο και εδώ βιογραφικά στοιχεία του ποιητή]
Συνέχεια →
Παρασκευή 8 Ιουλίου 2011

Τα βιβλία της άμμου

3 σχόλια
Κάποτε ήταν τα βιβλία των καλοκαιρινών διακοπών. Τώρα πια δεν γνωρίζω και πολλούς που θα μπορέσουν να τηρήσουν την παλιά καλή συνήθεια της μακρόχρονης παραθέρισης και ό,τι τη συνόδευε. Ήδη διαβάζουμε για τις πτώσεις των πωλήσεων στον χώρο του βιβλίου. Μάταια οι βιβλιοπώλες περιμένουν να προμηθευτούν οι πελάτες τους τους όγκους των βιβλίων του καλοκαιριού, όπως γινόταν κάθε χρόνο τέτοια εποχή. Με φειδώ ο καθένας επιλέγει τα λιγοστά εκείνα που θα τον συντροφέψουν στο μπάνιο του ή στη δροσερή βεράντα. Πλέον υπάρχουν οι (προβληματικές) βιβλιοθήκες, αλλά και οι φίλοι...

Παρ' όλα αυτά, όσο και να έχει μειωθεί ο αριθμός των βιβλίων που μπορεί ο καθένας μας να βάλει στο καλάθι του, η ανάγνωση παραμένει κάτι που μπορεί να μας προστατεύσει από την παράνοια των ημερών που ζούμε. Κάτι που μπορεί να μας κρατήσει σε εγρήγορση και να μην αφήσει την ελπίδα να σβήσει. Όπως λέει και η ηρωίδα του Καλού Μυθιστορήματος στην ομολογία πίστεως στην καλή λογοτεχνία: "Θέλουμε βιβλία (...) που να γεμίσουν πάλι τα πνευμόνια μας με αέρα."

Σ' αυτό το πνεύμα της αναζήτησης μιας ταυτόχρονης εσωτερικής και εξωτερικής θερινής αύρας, έψαξα τα βιβλία που θα με εμπνεύσουν. Σε προθήκες βιβλιοπωλείων, εφημερίδων και περιοδικών βρήκα μυθιστορήματα (και όχι μόνο) που  γαργάλισαν τη φαντασία μου. Διευκρινίζω πως δεν έχω διαβάσει κανένα από τα παρακάτω. Ως υποψήφιος αναγνώστης, νιώθω μια απροσδιόριστη έλξη από αυτά κι όχι από κάποια άλλα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
 
Η πρώτη λέξη - Βασίλης Αλεξάκης (Εξάντας)
Ένας καθηγητής Συγκριτικής φιλολογίας προσπαθεί να λύσει το αίνιγμα τού ποια ήταν η πρώτη λέξη που δημιουργήθηκε ποτέ στον κόσμο με σκοπό την έκφραση. Όταν πεθαίνει, τη σκυτάλη στην αναζήτηση παίρνει η αδελφή του. Ο συγγραφέας, με καυστικό χιούμορ, μας μιλάει για ένα από τα αγαπημένα του θέματα, τη γλώσσα, αλλά και τον τρόπο που συνεχίζουν μέσα μας να ζουν πρόσωπα αγαπημένα που έχουν φύγει πια από τη ζωή.

Αρόδο - Ασημένια Σαράφη (Πατάκη)
Μετά το Platanus Orientalis, η Ασημένια Σαράφη μάς δίνει το δεύτερο μυθιστόρημά της. Σε ένα όμορφο μα σχεδόν εγκαταλειμμένο νησί, ένα ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων εγκλωβίζεται από έναν εχθρικό στόλο που μένει αρόδο. Όλοι εκείνοι οι άνθρωποι - ηθοποιοί, εργάτες, τουρίστες, λαθρομετανάστες - θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν την κατάστασή τους και τις πρωτοφανείς ελλείψεις του νησιού, ελπίζοντας πως κάποιος θα τους σώσει.

Ανεμώλια - Ισίδωρος Ζουργός (Πατάκη)
Πέντε φίλοι ξεκινάνε με ιστιοπλοϊκό για ένα ταξίδι στο Αιγαίο και με τελικό προορισμό τη Ρόδο, εκεί όπου κάποτε είχαν πάει τη σχολική πενταήμερη, τόπο συμβολικό των προσδοκιών με τις οποίες ξεκίνησαν τη ζωή. Ένα μυθιστόρημα για την ανδρική φιλία, το Αιγαίο, την πανταχού παρούσα Θεσσαλονίκη - πατρίδα των φίλων αλλά και του συγγραφέα - και τον ομηρικό κόσμο με τον οποίο το βιβλίο συνομιλεί συνέχεια. Άλλωστε, ομηρική είναι και η λέξη ανεμώλια (=λόγια του ανέμου, ανώφελα).

Τα πορτραίτα της - Αννίτα Παναρέτου (Εστία)

Στα 1927, διάσημος ζωγράφος πορτραίτων, που μόλις ήρθε από το Παρίσι στην Αθήνα, ζητά να ζωγραφίσει κόρη φίλου του. Ο μεταξύ τους λανθάνων ερωτισμός θα έχει απρόβλεπτη εξέλιξη. Παράλληλα παρακολουθούμε τις σχέσεις ενός Αθηναίου με μια Μικρασιάτισσα και τις συγκρούσεις ανάμεσα σε γηγενείς και πρόσφυγες. Τον τόνο στο κείμενο δίνει η εικαστική ματιά, χάρη και στις σημειώσεις του ζωγράφου.


ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Η εποχή της στάχτης - Χόρχε Βόλπι (Ωκεανίδα)
Το νέο μυθιστόρημα του Μεξικανού συγγραφέα μπλέκει τις ζωές τριών γυναικών. Η Σοβιετική βιολόγος Ιρίνα παρακολουθεί την κατάρρευση του κομουνισμού και την επανάσταση της έφηβης κόρης της. Η Τζένιφερ, στέλεχος του ΔΝΤ, έρχεται συχνά σε αντιπαράθεση με την αδελφή της, ακτιβίστρια που αγωνίζεται ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Τέλος, η Εύα, διάνοια στην πληροφορική, προσπαθεί να ανακαλύψει τα μυστικά της ανθρώπινης νοημοσύνης. Στα βιβλία του ο Βόλπι αναμειγνύει λογοτεχνία, πολιτική, επιστήμη και Ιστορία, με στοιχεία σασπένς και μυστηρίου. [Αγνοήστε το ατυχέστατο εξώφυλλο.]

Ο χάρτης και η επικράτεια - Μισέλ Ουελμπέκ (Εστία)
Ο καλλιτέχνης Ζεντ Μαρτέν στρέφεται από τη φωτογραφία στη ζωγραφική. Ζητά από τον συγγραφέα Μισέλ Ουελμπέκ να γράψει ένα κείμενο για τον κατάλογο της έκθεσής του. Θα μπορούσε η σχέση των δύο ανδρών να εξελιχθεί σε φιλία, αν δεν διακόπτονταν από την άγρια δολοφονία του συγγραφέα. Ο Ουελμπέκ, αμφιλεγόμενος αλλά/και τρομερά ενδιαφέρων, τελειώνει το βιβλίο του μεταφέροντάς μας , όπως το συνηθίζει, στο μέλλον σε μιαν Ευρώπη χωρίς βιομηχανική παραγωγή, πνιγμένη στη βλάστηση. Επίκαιρο;

Το όνειρο του Κέλτη - Μάριο Βάργκας Γιόσα (Καστανιώτη)
Στο πρώτο μυθιστόρημα μετά το Νόμπελ, ο Γιόσα (ή Λιόσα) μάς περιγράφει τη ζωή ενός θρυλικού Ιρλανδού: του Ρότζερ Κέιζμεντ, από το Κογκό στα 1903 ως μια φυλακή του Λονδίνου το 1916. Ήρωας και προδότης, ηθικός και ανήθικος, ο Κέιζμεντ ήταν από τους πρώτους Ευρωπαίους που κατήγγειλαν την αποικιοκρατία. Περιφρονήθηκε για τη σκανδαλώδη σεξουαλική ζωή του και στρατεύθηκε στην υπόθεση του ιρλανδικού εθνικισμού ενάντια σε μια Αγγλία που θαύμαζε.

Νέμεσις - Φίλιπ Ροθ (Πόλις)
Τον κατηγόρησαν ότι ασχολείται μόνο με γεροντοέρωτες κι εκείνος απαντά με ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα για την ενοχή, το ηθικό δίλημμα, την ευθύνη και την ύβρι. Το καλοκαίρι του 1944, στο Νιούαρκ της Πενσυλβάνιας ξεσπά επιδημία πολιομυελίτιδας που κάνει θραύση ανάμεσα στους νεαρούς μαθητές του σχολείου όπου εργάζεται ο 23χρονος γυμναστής Μπάκυ - απαλλαγμένος από τον στρατό εξαιτίας της ελαττωματικής του όρασης. Πώς θα αντιδράσει ο νεαρός, διχασμένος ανάμεσα στο καθήκον, από τη μια, και στην ασφάλεια και τον έρωτα, από την άλλη;

Κεντρική Ευρώπη - Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν (Κέδρος)
Στο πρώτο του βιβλίο που μεταφράζεται στα ελληνικά ο γνωστός Αμερικανός συγγραφέας καταπιάνεται με την ιστορία της Ευρώπης, κυρίως τη σύγκρουση κομουνισμού και ναζισμού στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Ο Βόλμαν παίρνει ιστορίες ανθρώπων στη δίνη των ιστορικών συγκρούσεων και ενδιαφέρεται να μελετήσει τα ηθικά τους διλήμματα και τις επιλογές τους. Ο ίδιος χαρακτηρίζει το έργο του μυθιστόρημα ενώ η κριτική θεωρεί ότι βρίσκεται πιο κοντά στη μαρτυρία ή στο ιστορικό δοκίμιο. Μυθιστόρημα ή όχι, πάντως, θεωρήθηκε αριστούργημα.

Μακριά από πού - Εδγάρδο Κοζαρίνσκι (Καστανιώτη)
Στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μια γυναίκα καταφέρνει να βρεθεί μέσω πολωνικού και τσεχικού εδάφους στη Βιένη, στη Γένοβα και τέλος, με τη βοήθεια φίλων, στο Μπουένος Άιρες. Εκεί δεν ξέρει κανείς το παρελθόν της. Όμως ο γιος της μεγαλώνοντας θα θελήσει να μάθει και θα την εμποδίσει να ξεγράψει μια προσωπική ιστορία που ενδεχομένως κρύβει πολλές ενοχές. Ο αργεντινός συγγραφέας (και σκηνοθέτης, παρακαλώ!) μας μεταφέρει όχι μόνο ένα οικογενειακό δράμα, αλλά και την ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας του τάνγκο της δεκαετίας του '40.

Η λογική των εραστών - Πάμπλο Σιμονέττι (Πατάκη)

Στη Χιλή του τέλους του 20ου αιώνα ο σοσιαλιστής Ρικάρδο Λάγος ετοιμάζεται να έρθει στην εξουσία. Μέσα σε ένα κλίμα ελπίδας και αναταραχής οι σχέσεις ενός νεαρού ζευγαριού διαταράσσονται όταν στη ζωή τους μπαίνει ένας δικηγόρος, ιδιοκτήτης διαδικτυακής εφημερίδας. Στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τη ρουτίνα, μέσα σε λίγους μήνες καταστρέφουν όλες εκείνες τις συμβάσεις που έδιναν ασφάλεια στη ζωή τους.

Το Πρωτόκολλο της Αιγύπτου - Λεονάρντο Σάσα (Καστανιώτη)

Όταν ο πρεσβευτής του Μαρόκου βρίσκεται αναπάντεχα το 1782 εξαιτίας μιας θύελλας στο Παλέρμο, ο αβάς Τζουζέπε Βέλα συλλαμβάνει ένα παράτολμο σχέδιο: να παρουσιάσει ένα συνηθισμένο αραβικό σχέδιο ως σπάνιο πολιτικό έγγραφο, το Πρωτόκολλο της Αιγύπτου, που ακυρώνει όλα τα φεουδαρχικά δικαιώματα στη Σικελία και θα δώσει την αφορμή για μια αντιμοναρχική συνωμοσία. Στηριγμένος σε μια αληθινή ιστορία, ο Σάσα με μια μονίμως υποβόσκουσα ειρωνεία μάς μιλάει για τις μεγάλες ή μικρές πράξεις που μπορούν να αλλάξουν την Ιστορία.

Ψίθυροι στο Μπέγιογλου - David Boratav (Πόλις)
Ο ήρωας, τεχνοκράτης που ζει στο Λονδίνο, εγκαταλειμμένος από τη σύζυγό του και ακατανόητος για τον γιο του, θα προσπαθήσει να βρει τον εαυτό του στην Ιστανμπούλ, την πόλη όπου στη δεκαετία του '50 πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Δεν αναζητά μόνο τα στενοσόκκακα της μνήμης του αλλά και τη χαμένη του επαφή με την τουρκική γλώσσα. Έτσι η ιστορία ξεκινά από την αρχή. Ο μεγαλωμένος στη Γαλλία, από Τούρκο πατέρα και Γαλλίδα μάνα, συγγραφέας μάς δίνει ένα μυθιστόρημα για τις δυσκολίες του μετανάστη και τις χαμένες ταυτότητες, με ιδιαίτερη προσοχή στη γλώσσα και τη μουσικότητα του λόγου.

Sputnik Caledonia - Άντριου Κρούμυ (Πόλις)
Ο Ρόμπι Κόιλ ονειρεύεται να γίνει κοσμοναύτης όταν θα μεγαλώσει. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου μεταφερόμαστε σε μια Σκωτία που έχει γίνει κομουνιστική μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου - συνηθισμένο μοτίβο στα βιβλία του Κρούμυ - και όπου ο ήρωας εκπαιδεύεται σε μια μυστική στρατιωτική βάση για να πετάξει προς μία παράξενη κοσμική οντότητα που μοιάζει με μαύρη τρύπα του διαστήματος. Η όλη ιδέα στηρίζεται στην ιδέα του παράλληλου σύμπαντος που πηγάζει από τη Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν.

ΔΙΑΦΟΡΑ


Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά - Μανόλης Αναγνωστάκης (Πατάκη)
Ο αξέχαστος ποιητής μιλάει για τον εαυτό του στον Μισέλ Φάις το 1992, σε έναν εκμυστηρευτικό μονόλογο στον οποίο ελέγχει και ελέγχεται, αμφισβητεί και αυτοαμφισβητείται (φτάνοντας να πει πως το τελευταίο του βιβλίο - "Υστερόγραφο", 1992 - είναι η "αποθέωση της κοινοτοπίας"!) και αποδεικνύει πως ο αληθινός ποιητής δεν βολεύεται στον μύθο που οι άλλοι φτιάχνουν γι αυτόν.

Κι όμως όμορφα... - Geoff Dyer (Πάπυρος)
Ο συγγραφέας φιλοτεχνεί πορτρέτα καλλιτεχνών που σφράγισαν την ιστορία της τζαζ, όπως οι Λέστερ Γιανγκ, Τελόνιους Μονκ, Τσαρλς Μινγκους, Αρτ Πέπερ, Ντιουκ Έλινγκτον, Ντίζι Γκιλέσπι, κ.α. Χρησιμοποιεί μυθοπλασία και ποιητικό λόγο για να αναπλάσει την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία γεννήθηκε η μουσική τους. Το βιβλίο είναι γεμάτο φωτογραφίες και πληροφορίες που ο Ντάιερ συνδέει αυτοσχεδιάζοντας, σαν να παίζει ο ίδιος ένα συναρπαστικό κομμάτι τζαζ.


[Τις πληροφορίες αλίευσα - κοινώς έκλεψα - από το Διαδίκτυο, το ένθετο του Βήματος για τα βιβλία και το περιοδικό Διαβάζω.]
Συνέχεια →
Τετάρτη 29 Ιουνίου 2011

Ιστορία - Ρόμπερτ Λόουελ (Robert Lowell)

0 σχόλια
Ιστορία

Η Ιστορία πρέπει να ζήσει με ό,τι ήταν εδώ,
αδράχνοντας και σχεδόν ψηλαφίζοντας ό,τι είχαμε...
είναι τόσο φριχτό και πληκτικό το πώς πεθαίνουμε,
αντίθετα απ' το γράψιμο, η ζωή δεν τελειώνει ποτέ.
Ο Άβελ ήταν τελειωμένος - ο θάνατος δεν είναι απόμακρος,
ένα μεγάλο τίποτα ηλεκτρίζει τον σκεπτικιστή,
τα βόδια του μαζεύονται σαν νεκροκεφαλές σε ηλεκτροφόρο σύρμα,
το μωρό του κλαίει όλη νύχτα σαν μηχανή καινούργια.
Όπως στις Βίβλους μας, λευκοπρόσωπο, αρπαχτικό,
το όμορφο, ομιχλομέθυστο του κυνηγού φεγγάρι ανεβαίνει...
ένα παιδί θα του έδινε πρόσωπο: δυο τρύπες, δυο τρύπες,
τα μάτια μου, το στόμα μου, ανάμεσα μιας νεκροκεφαλής μη-μύτη...
Ω, έχει μια τρομαχτική αθωότητα το πρόσωπό μου
ποτισμένο με το ασημένιο σώσμα πάχνης πρωινής.
                                                                                                  (1973)


[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]

Ο Ρόμπερτ Λόουελ (1917-1977) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς ποητές του 20ου αιώνα. Θεωρείται ιδρυτής του κινήματος της εξομολογητικής ποίησης (confessional poetry) που συμπεριλάμβανε ποιητές όπως ο Άλεν Γκίνσμπεργκ, η Σύλβια Πλαθ, η Αν Σέξτον, κ.α. Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου φυλακίστηκε ως αντιρρησίας συνείδησης, ενώ στη δεκαετία του '60 συμμετείχε στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα και αντιτάχθηκε στην εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Σύμφωνα με τη BiblioNet, ποιητικές του συλλογές δεν έχουν μεταφραστεί ποτέ στα ελληνικά.



Συνέχεια →
Σάββατο 25 Ιουνίου 2011

Τραγούδι για το τέλος του κόσμου - Τσέσλαβ Μίλος (Czeslaw Milosz)

0 σχόλια
Τραγούδι για το τέλος του κόσμου 

Τη μέρα που τελειώνει ο κόσμος
Μια μέλισσα τριγυρίζει ένα τριφύλλι,
Ένας ψαράς ματίζει δίχτυ αστραφτερό.
Χαρούμενα δελφίνια πηδούν στη θάλασσα,
Δίπλα στο λούκι της βροχής νεαρά σπουργίτια παίζουν
Και του φιδιού το δέρμα είναι χρυσό - όπως θα 'πρεπε πάντα να 'ναι.

Τη μέρα που τελειώνει ο κόσμος
Γυναίκες με ομπρέλες περπατούν στους κάμπους
Τον μεθυσμένο  ο ύπνος παίρνει στο γρασίδι,
Πλανόδιοι μανάβηδες φωνάζουνε στον δρόμο
Και μια βάρκα με κίτρινο πανί πλησιάζει στο νησί,
Η φωνή ενός βιολιού κρατάει στον αέρα
και φέρνει μια νυχτιά γεμάτη αστέρια.

Κι εκείνοι που περίμεναν βροντές και αστραπές
Απογοητεύονται.
Κι εκείνοι που περίμεναν σημάδια κι αρχαγγέλων σάλπιγγες
Δεν το πιστεύουν πως τώρα γίνεται.
Όσο ο ήλιος και το φεγγάρι είναι από πάνω,
Όσο ο μπάμπουρας κάθεται στο τριαντάφυλλο
Όσο γεννιούνται ρόδινα μωρά
Κανένας δεν πιστεύει πως τώρα γίνεται.

Μόνο ένας γέρος ασπρομάλλης, που θα 'τανε προφήτης,
Μα που δεν είναι προφήτης, για δεν του περισσεύει χρόνος,
Λέει και ξαναλέει καθώς τις ντοματιές του δένει:
Δεν θα υπάρξει άλλο του κόσμου τέλος,
Δεν θα υπάρξει άλλο του κόσμου τέλος.

                                    Βαρσοβία, 1944

 [Διαβάστε εδώ βιογραφικά στοιχεία κι εδώ συνέντευξη του ποιητή.]

(Μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης)
Συνέχεια →
Τετάρτη 25 Μαΐου 2011

Η κινηματογραφική λέσχη (The Film Club) - Ντέιβιντ Γκίλμουρ - εκδ. Πατάκη

5 σχόλια
Εκτός από τη λογοτεχνία, η άλλη μεγάλη μου αγάπη είναι ο κινηματογράφος. Και τα δυο κατά βάση αφηγούνται ιστορίες. Δεν μου λέγαν ιστορίες όταν ήμουνα μικρός. Ο πατέρας μας μάς έπαιρνε να δούμε ταινίες στα πολλά - τότε - σινεμά του Βόλου και της Νέας Ιωνίας. Όταν πέθανε η γιαγιά, ήμουν δέκα χρονών. Ο αδερφός μου κι εγώ αρχίσαμε να κοιμόμαστε εκ περιτροπής σ' ένα ντιβάνι στο δωμάτιο του παππού. Τότε άρχισε να μου λέει ιστορίες από τη ζωή του στην Τουρκία πριν την προσφυγιά, για τα αμελέ ταμπουρού, για τον πρώτο καιρό στην καινούργια πατρίδα. Να τραγουδάει αμανέδες πριν κοιμηθεί. Όλα αυτά εγγράφηκαν στη μνήμη μου σαν κινηματογραφικές ταινίες. Με τον ίδιο τρόπο βίωνα και τα μυθιστορήματα που διάβαζα τότε. Κι αργότερα στην εφηβεία, αυτοί οι δυο μου έρωτες με συντροφεύανε, αξεδιάλυτα ενωμένοι. Χωρίς αυτές τις δυο αγάπες - στο ζευγάρωμά τους - δεν θα ήμουν ο ίδιος άνθρωπος.

Φανταστείτε, λοιπόν, πώς ένιωσα όταν είδα ένα βιβλίο με τον τίτλο Η κινηματογραφική λέσχη. Ένα μυθιστόρημα για το σινεμά; Ο Καναδός Ντέιβιντ Γκίλμουρ (καμιά σχέση με τον κιθαρίστα των Pink Floyd) είναι μυθιστοριογράφος και κριτικός κινηματογράφου. Το βιβλίο είναι αυτοβιογραφικό. Στην αγγλοσαξονική ορολογία δεν θεωρείται μυθιστόρημα (novel). Το εντάσσουν στην κατηγορία non-fiction (μη-μυθοπλαστικό), memoir (απομνημονεύματα). Προσωπικά, θεωρώ ότι τέτοιοι διαχωρισμοί αφορούν περισσότερο τους εκδότες παρά τον αναγνώστη. Πράγματι, ο Ντ.Γκ. γράφει ένα βιβλίο με ήρωες τον ίδιο και τον γιο του. Ο 15χρονος Τζέσε δεν τα πάει καθόλου καλά στο σχολείο. Ο πατέρας παίρνει μια γενναία όσο και παράξενη απόφαση. Λέει στον γιο του ότι δέχεται να παρατήσει το μισητό σχολείο αρκεί να συμφωνήσει να βλέπουν και να συζητάνε μαζί τρεις ταινίες τη βδομάδα. [Τι αξίζει να δεις μια ταινία αν δεν τη συζητήσεις μετά;] Ο Ντέιβιντ δεν είναι καθόλου σίγουρος για αυτό που κάνει. Πώς είναι δυνατόν ένας πατέρας - με όλη την αγάπη και την καλή διάθεσή του - να υποκαταστήσει ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα; Ταλανίζεται συνέχεια από τις αμφιβολίες. Κι όμως. Το σχέδιο αρχίζει να λειτουργεί. Μέχρι που ο Τζέσε γίνεται έρμαιο των εφηβικών του προβλημάτων. Μπορεί ο πατέρας και η κοινή τους αγάπη για το σινεμά να τον βοηθήσουν να ορθοποδήσει;

Η κινηματογραφική λέσχη είναι κυρίως ένα βιβλίο ενηλικίωσης. Μέσα από τις ταινίες, πατέρας και γιος έρχονται κοντά. Ο ενήλικος μαθαίνει στον έφηβο να σκέφτεται και να αποφασίζει μόνος του. Δεν του προσφέρει έτοιμες λύσεις. Τον βοηθάει να αποκτήσει κριτική σκέψη - πόσα σχολεία σού προσφέρουν κάτι τέτοιο; το ελληνικό σίγουρα όχι. Και πάνω απ' όλα ο πατέρας δείχνει στον γιο ότι είναι εκεί. Ότι μαζί μπορούν να συζητήσουν οτιδήποτε προκύψει. Του μεταφέρει την πείρα του με ειλικρίνεια και αυτοκριτική διάθεση. Δεν διεκδικεί το αλάθητο. Και ο νεαρός ανταποκρίνεται.

Η αλήθεια είναι ότι κάποια στιγμή αισθάνεσαι το βιβλίο να "κολλάει". Ίσως ο συγγραφέας, στην προσπάθειά του να μείνει πιστός στην πραγματικότητα, ξεχνάει να συμπυκνώσει την πλοκή σε κάποια σημεία. Γρήγορα όμως το ενδιαφέρον επανέρχεται. Οι ταινίες που συζητιούνται σε γεμίζουν αναμνήσεις. [Οι περισσότερες - αν όχι όλες - έχουν παιχτεί στην Ελλάδα.] Συνήθως, στις συζητήσεις τους, δεν απασχολεί πατέρα και γιο το σύνολο ενός κινηματογραφικού έργου αλλά οι λεπτομέρειές του. Μια συγκεκριμένη σκηνή, η ηθοποιία, μια χειρονομία του πρωταγωνιστή, ένα σκηνικό. Κι όλα αυτά πλέκονται με τις εμπειρίες του νεαρού Τζέσε, τους έρωτές του, τις φιλίες του, τα λάθη του, την ωρίμανσή του.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Ντέιβιντ Γκίλμουρ δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι με μελαγχολία την κατάντια του ελληνικού σχολείου. Το πώς έχουμε εκδιώξει την απόλαυση από την εκπαιδευτική διαδικασία με αποτέλεσμα τα παιδιά μας να μισούν ό,τι έχει σχέση με τα μαθήματα. Θα σκεφτόταν κανείς ιθύνων νους ποτέ ότι ίσως πράγματα όπως ο κινηματογράφος ή η τέχνη γενικότερα θα μπορούσαν να διδάξουν κάτι στα σημερινά παιδιά; Ως πότε θα τα μαστιγώνουμε με στείρες γνώσεις στο όνομα ενός αμφίβολου αύριο;


Μερικές από τις ταινίες που συζητιούνται στην Κινηματογραφική λέσχη:

- Ο άνθρωπος από τη Γαλλία (The French Connection, William Friedkin, 1971)
- Βασικό ένστικτο (Basic Instinct, Paul Verhoeven, 1992)
- Για μια χούφτα δολάρια (Per uno pugno di dollari, Sergio Leone, 1964)
- Ο γίγας (Giant, George Stevens, 1956)
- Γλυκιά ζωή (La Dolce Vita, Federico Fellini, 1960)
- Ο δεσμώτης του ιλίγγου (Vertigo, Alfred Hitchcock, 1958)
- Ο εξορκιστής (The Exorcist, William Friedkin, 1973)
- Ιστάρ (Ishtar, Elaine May, 1987)
- Κλέφτης ποδηλάτων (Ladri di biciclette, Vittorio de Sica, 1948)
- Η λάμψη (The Shining, Stanley Kubrick, 1980)
- Λεωφορείο ο  Πόθος (A Streetcar Named Desire, Elia Kazan, 1951)
- Το λιμάνι της αγωνίας (On the Waterfront. Elia Kazan, 1954)
- Η μονομαχία (The Duel, Steven Spielberg, TV 1971)
- Το μωρό της Ρόζμαρι (Rosemary's Baby, Roman Polanski, 1968)
- Νευρικός εραστής (Annie Hall, Woody Allen, 1977)
- Ο Νονός I, II (The Godfather/The Godfther Part II, Francis Ford Coppola, 1972/1974)
- Ξεφάντωμα με τους Μπιτλς (A Hard Day's Night, Richard Lester, 1964)
- Πολίτης Κέιν (Citizen Kane, Orson Welles, 1941)
- Τα πουλιά (The birds, Alfred Hitchcock, 1963)
- Pretty Woman (Garry Marshall, 1990)
- Ραν (Akira Kurosawa, 1985)
- Τα σαγόνια του καρχαρία (Jaws, Steven Spielberg, 1975)
- Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι (Ultimo tango a Parigi, Bernardo Bertolucci, 1972)
- Τα 400 χτυπήματα (Les quatre cents coups, Francois Truffaut, 1959)
- Υπόθεση Νοτόριους (Notorious, Alfred Hitchcock, 1946)


Συνέχεια →

Ετικέτες