Παρασκευή 19 Αυγούστου 2011

Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ - Τζούλιαν Μπαρνς (Barnes)

2 σχόλια
Ένας άγγλος συνταξιούχος γιατρός, ο οποίος πρόσφατα έχασε τη γυναίκα του, αναζητά μανιωδώς λεπτομέρειες φαινομενικά επουσιώδεις της ζωής του Φλωμπέρ. Μέσα από τη δονκιχωτική αναζήτησή του προκύπτει η πρωτότυπη βιογραφία ενός σπουδαίου λογοτέχνη, στην οποία ακούμε τη φωνή του καθώς και τη φωνή των οικείων του, αλλά και η αυτοβιογραφία του ίδιου του αφηγητή που προσπαθεί να εκλογικεύσει τη ζωή του μέσα από την πορεία της ζωής του Φλωμπέρ. [BiblioNet]

               
                                           Σχόλια και αφορισμοί

- Πέθανε (ο Φλωμπέρ) λίγο παραπάνω από εκατό χρόνια πριν, κι ό,τι απομένει απ' αυτόν είναι χαρτιά. Χαρτιά, ιδέες, φράσεις, μεταφορές, δομημένος πεζός λόγος που γίνεται ήχος.

- Γιατί δεν αρκούν τα βιβλία; Ο Φλωμπέρ αυτό ήθελε: λίγοι συγγραφείς πίστευαν περισσότερο στην αντικειμενικότητα του γραπτού κειμένου και τη μη σημασία της προσωπικότητας του συγγραφέα.

- Έβλεπε επίσης την ανεπάρκεια της λέξης... "Η γλώσσα είναι μια ραγισμένη κατσαρόλα που πάνω της χτυπάμε έναν ρυθμό για να χορεύουν οι αρκούδες, ενώ αυτό που ποθούμε είναι να συγκινήσουμε τα άστρα να μας λυπηθούν."

- Ένα μόνο πράγμα μπορείς να κάνεις καλά.

- Και όσο για τις συμπτώσεις στα βιβλία... υπάρχει κάτι το φτηνό και συναισθηματικό στο συγκεκριμένο σχήμα: δεν μπορεί ποτέ να αποφύγει να μοιάζει αισθητικά με φανταχτερό μπιχλιμπίδι.

- "Η περηφάνια είναι ένα άγριο θηρίο που ζει σε σπηλιές και περιπλανιέται στην έρημο. Η ματαιοδοξία, από την άλλη, είναι ένας παπαγάλος που πηδάει από κλαδί σε κλαδί φλυαρώντας σε κοινή θέα."


- "Τα βιβλία λένε: έκανε αυτό γιατί. Η ζωή λέει: έκανε αυτό. Τα βιβλία σού εξηγούνε, η ζωή όχι. Δεν εκπλήσσομαι που κάποιοι προτιμούν τα βιβλία. Στα βιβλία η ζωή βγάζει νόημα. Το μόνο πρόβλημα είναι πως οι ζωές από τις οποίες τα βιβλία βγάζουν νόημα είναι οι ζωές των άλλων, ποτέ η δική σου."

- Μη συμμετέχεις: η ευτυχία έγκειται στη φαντασία, όχι στην πράξη. Η απόλαυση βρίσκεται πρώτα στην προσμονή, κι αργότερα στην ανάμνηση.

- Κάποιοι απέχουν και παρατηρούν, φοβούμενοι την απογοήτευση και ταυτόχρονα την εκπλήρωση. Άλλοι πέφτουν με τα μούτρα, απολαμβάνουν, και παίρνουν τα ρίσκα τους.

- Οι αλήθειες για το γράψιμο διατυπώνονται πριν δημοσιεύσεις έστω μια λέξη. Οι αλήθειες για τη ζωή διατυπώνονται όταν είναι πια πολύ αργά για να έχει οποιαδήποτε σημασία.

- "Το όλο όνειρο της δημοκρατίας είναι να ανεβάσει το προλεταριάτο στο επίπεδο βλακείας που κατέχει η αστική τάξη."

- Δεν μπορείς να αλλάξεις την ανθρωπότητα, μόνο να τη γνωρίσεις.



[Επειδή χρησιμοποίησα το αγγλικό κείμενο, οι μεταφράσεις στα ελληνικά είναι δικές μου.]

[Σε εισαγωγικά "..." είναι λόγια του Φλωμπέρ - τα άλλα του αφηγητή.]

Συνέχεια →
Δευτέρα 8 Αυγούστου 2011

Η εποχή της στάχτης - Χόρχε Βόλπι (ΩΚΕΑΝΙΔΑ)

2 σχόλια
Ο Μεξικανός Χόρχε Βόλπι ανήκει σε μια νεότερη γενιά της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας η οποία προσπαθεί να διαχωρίσει τη θέση της από τον μαγικό ρεαλισμό που κυριαρχεί εδώ και δεκαετίες με συγγραφείς όπως ο Μάρκες και ο Φουέντες (του οποίου, παρ' όλα αυτά, τους επαίνους έχει εισπράξει). Στα ελληνικά κυκλοφορούν τρία μυθιστορήματά του που αποτελούν μια άτυπη τριλογία για τον μεταπολεμικό κόσμο: Αναζητώντας τον Κλίνγκσορ, Το τέλος της τρέλας, Η εποχή της στάχτης. Δεν υπάρχει παρά μόνο θεματική σχέση μεταξύ των τριών: Επιστήμη και Ιστορία. Στο πρώτο, ο Αμερικανός υπολοχαγός Φράνσις Μπέικον (καθόλου συμπτωματική η αναφορά στον φιλόσοφο που συνέδεσε τη φιλοσοφία με την επιστήμη) αναζητά τον επιστήμονα που ήταν υπεύθυνος για το ατομικό πρόγραμμα του Χίτλερ. Στο δεύτερο, ο Μεξικανός ψυχαναλυτής Ανίμπαλ Κεβέδο ξεκινάει από το Παρίσι του Μάη του '68 μια περιπλάνηση στην Κούβα του Κάστρο και τη Χιλή του Αλιέντε για να καταλήξει 20 χρόνια αργότερα στο Μεξικό του νεοφιλελευθερισμού και στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Η εποχή της στάχτης (No será la Tierra) αρχίζει με το πυρηνικό δυστύχημα του Τσέρνομπιλ για να καταπιαστεί με όλα σχεδόν τα μεγάλα γεγονότα του τέλους του 20ου αιώνα στη Σοβιετική Ένωση/Ρωσία και στις ΗΠΑ, αλλά και με την εμπλοκή του ΔΝΤ στον Τρίτο Κόσμο.

Αντίθετα με τα πρώτα δύο, στο τελευταίο μυθιστόρημα δεν υπάρχει κεντρικός ήρωας αλλά τρεις αφηγηματικοί πυρήνες που μόνο προς το τέλος αρχίζουν να διασταυρώνονται. Η σοβιετική βιολόγος Ιρίνα βλέπει την οικογένειά της να διαλύεται όταν ο επίσης βιολόγος άντρας της, ο Αρκάντι, εκτοπίζεται στη Σιβηρία επειδή αρνείται να πάρει μέρος σε στρατιωτικά προγράμματα βιολογικού πολέμου. Στις ΗΠΑ, δυο κόρες ισχυρού Αμερικανού γερουσιαστή βρίσκονται συνέχεια σε σύγκρουση μεταξύ τους. Η Τζένιφερ, ανώτατο στέλεχος του ΔΝΤ, περιδιαβαίνει τον κόσμο σε ειδικές αποστολές "διάσωσης" ενώ η Άλισον, ακτιβίστρια και μαύρο πρόβατο της οικογένειας, προσπαθεί να σώσει την ανθρωπότητα μέσα από ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται (κάποιες φορές με βίαιους τρόπους) σε διάφορες γωνιές του πλανήτη. Ο άντρας της Τζένιφερ, Τζακ Γουέλς, ιδρύει εταιρεία που πλασάρεται ως πρωτοπόρος στον χώρο της βιοτεχνολογίας προσπαθώντας να μεγιστοποιήσει τις αποδόσεις των μετοχών της στο Χρηματιστήριο - όχι πάντα με νόμιμα μέσα. Το τρίτο σκέλος είναι η ουγγρικής καταγωγής ερωτική Εύα Χαλάς, διάνοια της πληροφορικής, για την οποία τα συναισθήματα είναι απλά εξελικτικά κατάλοιπα. Όλα αυτά καλείται να δέσει ο αφηγητής, ο οποίος προς το τέλος γίνεται μυθιστορηματικό πρόσωπο που συμμετέχει στα δρώμενα, ο Γιούρι (όπως Χόρχε) Τσερνισέφσκι, δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου "Αναζητώντας τον Καμίνσκι" (αναφορά στον ίδιο τον Βόλπι - αλλά και στον Ντανιέλ Κέλμαν;), που ερωτεύεται την Εύα.


"Λειτουργούν όλα τούτα αφηγηματικά; Αναμφισβήτητα ναι", ερωτά και απαντά ο Μιχάλης Μοδινός στην κριτική του στα Νέα. Δεν θα απαντούσα με την ίδια βεβαιότητα. Ο Χ.Β. στην ουσία σπαταλά πάνω από τις μισές (από τις 630) σελίδες για να μας γνωρίσει τους ήρωές του, με την πλοκή να κινείται σε προβλέψιμα και αδιάφορα νερά και τα πρόσωπα να μοιάζουν (σκόπιμα ίσως) να παρασύρονται από τα γεγονότα, παραιτημένα και χωρίς βάθος. Θα έλεγα ότι μόνο όταν αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο η Οξάνα, έφηβη κόρη της Ιρίνα και του Αρκάντι, το μυθιστόρημα αρχίζει να κινείται. Αυτή η μικρή Κασσάνδρα - μου θύμισε κατά κάποιον τρόπο τη Λίσμπεθ Σαλάντερ, ηρωίδα του Στίγκ Λάρσον (Το κορίτσι με το τατουάζ, κλπ) - δείχνει να συμβολίζει την τελευταία ελπίδα μιας καταδικασμένης στη διαφθορά και την απληστία Ρωσίας. Λάτρις της Αχμάτοβα και της Τσβετάγεβα μεταξύ άλλων, ποιήτρια και η ίδια, είναι αυτή που αρνείται να συμμετάσχει στην κατρακύλα που βλέπει γύρω της. Αυτοκαταστροφική, φεύγει για το Βλαδιβοστόκ για να συναντήσει τη μοίρα της. Κάπου εκεί οι διαφορετικοί κύκλοι αρχίζουν να τέμνονται - κυρίως όταν αναλαμβάνει ενεργό ρόλο ο αφηγητής Γιούρι Τσερνισέφσκι - και μόνο τότε καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για ένα και όχι τρία μυθιστορήματα.


Το ισχυρό σημείο του βιβλίου, όμως, δεν είναι η πλοκή του αυτή καθ' εαυτή αλλά ο τρόπος που δένονται μαζί της τα πραγματολογικά στοιχεία. Ο τρόπος που λειτουργεί το ΔΝΤ, η Greenpeace και κάποιες άλλες ΜΚΟ, τα γεγονότα στη Σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Σιάτλ, η πτώση του Τείχους, η παρασκηνιακή λειτουργία του Χρηματιστηρίου και πάνω απ' όλα η μετάλλαξη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης σε καπιταλιστική χώρα. Πρώτη φορά διάβαζα συγκεντρωμένα σε ένα βιβλίο και περιγραμμένα με τόση ενάργεια τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάρρευση της ΕΣΣΔ: από το Τσέρνομπιλ στον Γκορμπατσόφ κι από την εναντίον του αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στο ξεπούλημα των ρωσικών πλουτοπαραγωγικών πόρων από τον Γέλτσιν και τους συν αυτώ. Μόνο εκεί - προς το τέλος - όπου περιγράφονται οι εξελίξεις στη βιοτεχνολογία χάθηκα. Ίσως φταίνε και οι ελλιπείς γνώσεις μου.


Συνολικά, Η εποχή της στάχτης σε ανταμείβει αν καταφέρεις να ξεπεράσεις την αίσθηση της πολυδιάσπασης της πλοκής και φτάσεις στο τέλος. Σπάνια βλέπει κανείς όλη την κυνικότητα και την αδιέξοδη απληστία της κοινωνίας που ζούμε δοσμένη σε ένα βιβλίο. Παράλληλοι μονόλογοι, συναισθηματική έλλειψη, πλήρης απογοήτευση κυριαρχούν στις ζωές των ηρώων. Κανένα φως. Ο κόσμος ένα ασανσέρ επενδυμένο με καθρέφτες για να αντανακλούν την κενότητα και τη ματαιοδοξία μας (για να αναφερθώ σε μια σκηνή του βιβλίου). Ο Χόρχε Βόλπι μάς δίνει όντως έναν καθρέφτη για να δούμε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είμαστε: ανέλπιδοι, γυμνοί και μόνοι.


[Διαβάστε εδώ συνέντευξη του συγγραφέα και εδώ βιογραφικά στοιχεία του.]



Συνέχεια →

Ετικέτες