Δευτέρα 30 Απριλίου 2012

Τοπίο με την Πτώση του Ίκαρου - Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς

0 σχόλια

Τοπίο με την Πτώση του Ίκαρου*

Σύμφωνα με τον Μπρίγκελ
όταν κατέπεσε ο Ίκαρος
ήτανε άνοιξη

ένας αγρότης όργωνε
το χωράφι του
όλο το γιορτάσι

της χρονιάς ήτανε
ξύπνιο αναρριγώντας
δίπλα

στου πέλαγου την άκρη
να νοιάζεται
μόνο τον εαυτό του

ιδρώνοντας στον ήλιο
που των φτερών
έλιωσε το κερί

χωρίς σημασία
λίγο έξω απ’ την ακτή
ίσα

ένας παφλασμός ελάχιστος
ήτανε ο Ίκαρος
που πνίγονταν. 

*Αναφορά στον πίνακα Η πτώση του Ίκαρου του φλαμανδού ζωγράφου Πίτερ Μπρίγκελ (1525-1569)


[Βιογραφικά στοιχεία του αμερικανού ποιητή Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς (1883-1963)]


[Μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]


Συνέχεια →
Σάββατο 7 Απριλίου 2012

Το όνειρο του Οδυσσέα - του Μάκη Καραγιάννη - εκδόσεις Μεταίχμιο σελ. 336 (συζήτηση με τον ίδιο τον συγγραφέα)

0 σχόλια
Την Κυριακή, 29 Ιανουαρίου, συζητήσαμε στη λέσχη μας (Λέσχη Ανάγνωσης Εξωραϊστικής Βόλου), το μυθιστόρημα του Μάκη Καραγιάννη Το όνειρο του Οδυσσέα. Είχαμε τη χαρά και την τιμή, να έχουμε στη συνάντησή μας, τον ίδιο τον συγγραφέα, που ήρθε από τη Θεσσαλονίκη ειδικά για εμάς.

Η συζήτηση - η οποία διήρκεσε πάνω από 2 ώρες - εξελίχθηκε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα στον Μ. Κ. και τα μέλη της λέσχης (παρόντα ήταν 12 μέλη). Πολλοί επισήμαναν τη ρέουσα γλώσσα του βιβλίου, τον πολυδιάστατο χαρακτήρα των ηρώων - θετικών κι αρνητικών - αλλά και το ιστορικό βάθος που δίνεται στις συγκρούσεις του μυθιστορήματος

Ο συγγραφέας - στο πρώτο μέρος της συζήτησης, το οποίο και βιντεοσκοπήθηκε - όχι μόνο εξήγησε την πρόθεσή του να γράψει μια τοιχογραφία της μεταπολίτευσης, αλλά και ανέλυσε διεξοδικά τον τρόπο με τον οποίο δούλεψε το υλικό του στηριγμένος σε κάποια πραγματικά περιστατικά τα οποία ανέπτυξε μυθοπλαστικά.

Καραγιάννης_Μάκης_20120129 από apomor

Στο δεύτερο μέρος της συζήτησης, μίλησε επίσης για τη λογοτεχνία γενικότερα και το πώς μας βοηθάει να γνωρίσουμε την πραγματικότητα. Επεκτάθηκε στη σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία και την κριτική (ο ίδιος έχει εκτός από την ιδιότητα του συγγραφέα και αυτή του κριτικού) μιλώντας διεξοδικά για τον ρόλο της δεύτερης σήμερα. Αναφέρθηκε και σε ορισμένα αρνητικά φαινόμενα που υπάρχουν.στον κόσμο των κριτικών της λογοτεχνίας, τεκμηριώνοντας τη θέση του και με παραδείγματα. Είναι κρίμα που δεν μπορέσαμε - για τεχνικούς λόγους - να βιντεοσκοπήσουμε και αυτό, το δεύτερο, πιο γενικότερο μέρος της συζήτησής μας με τον συγγραφέα.

Η υπόθεση του βιβλίου

Το μυθιστόρημα αναφέρεται στην κατάπτωση της γενιάς της Μεταπολίτευσης, της γενιάς του Πολυτεχνείου. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της κατάπτωσης είναι ο πανεπιστημιακός καθηγητής Στέφανος Δενδρινός (θυμίζει την πραγματική περίπτωση του Πρύτανη, Αιμίλιου Μεταξόπουλου, που πέθανε στην φυλακή, για τα γνωστά σκάνδαλα στην Πάντειο), και μοχλός της διερεύνησης και της κατάδειξης της κατάπτωσης, ο αφηγητής, δημοσιογράφος Οδυσσέας Πανταζής.

Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία μέρη:
  • Στο πρώτο κεφάλαιο, αναφέρεται στον πανεπιστημιακό καθηγητή Στέφανο Δενδρινό, έναν εκπρόσωπο της γενιάς του Πολυτεχνείου, με ταπεινή καταγωγή και αριστερές καταβολές όπου η όποια συμμετοχή του στην αντιδικτατορική αντίσταση οφείλεται μάλλον στον νεανικό ενθουσιασμό, υποδαυλισμένο από έναν πρώτο έρωτα. 
  • Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναδεικνύεται η αντιπαλότητα του ήρωα με έναν συνάδελφό του, που ενώ, αρχικά, περιορίζεται στον ερωτικό και επαγγελματικό τομέα, αποκαλύπτεται ότι έχει και ιδεολογικές καταβολές. Αυτό αποτελεί το έναυσμα για τον συγγραφέα να ανατρέξει στις εμφύλιες συγκρούσεις των παππούδων τους, στον Μάη του '36 και τις μεγάλες απεργίες των καπνεργατών, στις οργανώσεις, που δρούσαν κατά την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Και έτσι καθώς όλα αυτά συμβαίνουν στη Θεσσαλονίκη, στις παράπλευρες ιστορίες αναμειγνύονται - και πολύ ορθά - οι Εβραίοι της πόλης και οι κακουχίες που υπέστησαν και από τους ξένους και από τους ντόπιους.
  • Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο, ο συγγραφέας εστιάζει σε μία επιπλέον πλευρά της διαφθοράς, στην αρχαιοκαπηλία των θησαυρών που φυλάσσονται στις παλαιές βιβλιοθήκες κλπ.
Έτσι δομημένη η υπόθεση του βιβλίου, φαίνεται αρχικά να μοιάζει με πανεπιστηµιακό µυθιστόρηµα - αποκαλύπτοντας τη διάβρωση και τα παιχνίδια συναλλαγής στο εσωτερικό των Πανεπιστημίων, - στη διαδρομή όμως γίνεται περισσότερο ιστορικό µυθιστόρηµα - µε την διεξοδική περιπλάνησή του στους εργατικούς και σοσιαλιστικούς κύκλους της προπολεµικής Θεσσαλονίκης (με ιδιαίτερη αναφορά στις κακουχίες που υπέστη η εβραϊκή συνοικία της Θεσσαλονίκης), αλλά και σε ό,τι συνέβη στην πόλη µετά το ξέσπασµα του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου - και τέλος καταλήγει περισσότερο σε αστυνομικό και κοινωνικό μυθιστόρημα, με την περιγραφή του υπόκοσμου που περιτριγύριζε (από κάποιο σημείο και μετά) τον πρωταγωνιστή, που έφτασε ως την δολοφονία του. (Για περισσότερες πληροφορίες για την υπόθεση κλπ., μπορεί να ανατρέξει κανείς στις πολλές (θετικές) κριτικές του βιβλίου, που δημοσιεύτηκαν σε πολλά έντυπα και μπορεί να τα βρει κανείς συγκεντρωμένα στο ιστολόγιο του Μ.Κ.).


Από τη συζήτηση με τον συγγραφέα 

Όπως μας διηγήθηκε, το βιβλίο άρχισε να το γράφει το 2005, με στόχο να αναφερθεί στη γενιά της μεταπολίτευσης, στη γενιά του Πολυτεχνείου. Μέχρι τότε κανείς δεν είχε ασχοληθεί μ' αυτό τόσο διεξοδικά. Τότε βέβαια, μετά τους Ολυμπιακούς, την υποτιθέμενη οικονομική ευμάρεια κλπ., το θέμα αυτό ήταν εντελώς ανεπίκαιρο. Όπως αναφέρεται στο πρώτο κεφάλαιο, όλοι ασχολούμασταν με την προσωπική, οικονομική και κοινωνική μας άνοδο και λιγότερο με τις αξίες. "Μέχρις εδώ ήταν η εύκολη δουλειά. Το δύσκολο ήταν άλλο. Το ανακάλυψα όταν ξεκίνησα να γράφω αυτό το βιβλίο. Έπρεπε να δώσω φωνή στον Στέφανο και στα πρόσωπα της ιστορίας. Να βρω τις κατάλληλες λέξεις. Να είμαι δίκαιος με όλους. Έπρεπε να καταλάβω τις ελπίδες και τα όνειρά τους. Τους βαθείς αναστεναγμούς που δημιουργούν τις ρυτίδες των ανθρώπων. Γι’ αυτό έψαξα. Μπήκα στη θέση των άλλων [...] Εκείνο που αξίζει όμως είναι η επική προσπάθεια του ανθρώπου να βρει την αλήθεια. Από την ατέρμονη αυτή διαδικασία, από τον χαμένο παράδεισο, μένει μια σημαντική λέξη. Γ ι α τ ί." (απόσπασμα συνέντευξης του Μ.Κ. στον Δημήτρης Κόκορη)

Το κύριο ερώτημα που θέλει να θέσει το βιβλίο, είναι  το τι έφταιξε, και γιατί μετά από 35 χρόνια δημοκρατικής περιόδου, ελευθερίας κλπ., φθάσαμε στη σημερινή κατάσταση, την οικονομική και πολιτική κρίση και όχι μόνο. Το βιβλίο προσπαθεί να καταδείξει ότι αυτή η κρίση, είναι κυρίως κρίση αξιών και ηθικής. Υπάρχει, μια ελληνική ιδιαιτερότητα, στην οποία αναφέρθηκαν κατά καιρούς ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Παναγιώτης Κονδύλης και σήμερα ο Στέλιος Ράμφος: πρέπει να στοχασθούμε και να αναστοχασθούμε για το πως φθάσαμε ως εδώ, για να μπορέσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα, τέτοια, που να μας βοηθήσουν να την ξεπεράσουμε.

Μετά αναφέρθηκε, στο γιατί διάλεξε την Θεσσαλονίκη, σαν την πόλη στην οποία εκτυλίσσεται η υπόθεση του βιβλίου: θεωρεί ότι εκεί φαίνονται πιο ανάγλυφα τα προβλήματα στα οποία αναφέρεται το βιβλίο (η διαφθορά, τα κυκλώματα, η διαπλοκή κλπ., βλέπε και τις τελευταίες αποκαλύψεις και συλλήψεις που έγιναν στην Θεσσαλονίκη).

Μετά είναι γι' αυτόν, βασικό το δίπολο, ο διχασμός, μεταξύ Ανατολής - Δύσης, που υπάρχει στην Ελλάδα, από την επανάσταση του 21 ως τις μέρες μας. Έτσι στο βιβλίο ο Στέφανος εκπροσωπεί την Δύση, ενώ ο Δαπόντε την Ανατολή. Επίσης η περιγραφή της διαμάχης για την Ροτόντα στην Θεσσαλονίκη καταδεικνύει ξεκάθαρα την διαμάχη(το ίδιο δίπολο) μεταξύ της Θρησκείας και των άλλων που ήθελαν να την χρησιμοποιήσουν για καλλιτεχνικούς σκοπούς. Για τον ίδιο λόγο εμπλέκει την περίοδο του μεσοπολέμου στην υπόθεση, (το 2ο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται σ' αυτό), και το κάνει για να δείξει τον διχασμό μεταξύ των 2 κόσμων, που ο ένας αντιμάχεται τον άλλον, ("του εμείς - και οι άλλοι", "το φως και το σκοτάδι"), όπως έγινε και το 47 και την δεκαετία του 30 (το 36 αλλά και στον 1ο παγκόσμιο πόλεμο) αλλά και σήμερα. Υπάρχει δηλαδή συνέχεια στην ελληνική κοινωνία, στην πολιτική ρητορική, το ίδιο δίπολο, από την μια η συντήρηση και και από την άλλη η πρόοδος, κάτι σαν ένας εμφύλιος διχασμός.

Συνέχισε ο Μ.Κ. λέγοντας, ότι είτε η τύχη, είτε οι περιστάσεις, μας έδωσαν την δυνατότητα στην μεταπολίτευση, να έχουμε μια οικονομική ευμάρεια, να έχουμε και 2 αυτοκίνητα, το εξοχικό μας, κλπ. αλλά κανείς δεν σκέφτηκε την περίπτωση να αναποδογυρίσουν τα πράγματα, να πάει κάτι στραβά, ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή κάποιο πρόβλημα!. Διότι ο άνθρωπος και οι κοινωνίες κρίνονται στις δύσκολες περιστάσεις, όχι όταν όλα είναι ρόδινα.

Επιμένει ο Μ.Κ. ότι ενώ έχουμε προοδεύσει πάρα πολύ τεχνολογικά, στο τομέα της ηθικής, των αξιών και της οικολογικής ευαισθησίας, έχουμε μείνει πάρα πολύ στάσιμοι. Αυτό που επεχείρησα, είπε, να διηγηθώ, δεν ήταν να περιγράψω μόνο τον ήρωα Στέφανο Δενδρινό, ήθελα περισσότερο να κάνω μια τοιχογραφία, μια ανατομία μιας εποχής, και όχι να γράψω απλά μια ερωτική ιστορία. Γιατί άλλη σημασία έχει να κάνει μια παρανομία ένας απλός άνθρωπος και άλλη όταν αυτό το κάνει ένας αγωνιστής του Πολυτεχνείου, ένας Πανεπιστημιακός Καθηγητής ή ένας κληρικός.

Κάποιος παρατήρησε πως επιτέλους, κάποιος συγγραφέας, ασχολείται με τα προβλήματα τις κακοδιαχείρισης στα Πανεπιστήμια και ιδιαίτερα στις Επιτροπές Ερευνών, και ότι αυτό ήταν πολύ χρήσιμο να αποτυπωθεί και να καταδειχθεί, όπως γίνεται στο βιβλίο.

Επίσης τέθηκε ο προβληματισμός για  την ανάμειξη της θρησκείας (προς το τέλος του βιβλίου) με την συνολική στόχευση και πλοκή του βιβλίου (η περίπτωση του Δαπόντε) η οποία φάνηκε σαν να μην ταιριάζει στην συνολική εικόνα του βιβλίου, όμως ο Μ.Κ. την εντάσσει στο ίδιο δίπολο που αναφέραμε προηγουμένως.


Στην παρατήρηση ότι κάπου φαίνεται το βιβλίο σαν αστυνομικό μυθιστόρημα, η απάντηση είναι πως στο καλό αστυνομικό μυθιστόρημα, φαίνεται και το κοινωνικό υπόβαθρο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση και συνήθως γίνεται μια ανατροπή στο τέλος, και στην προκειμένη περίπτωση (του βιβλίου), ο θύτης (ο Τίγρης) παραμένει ουσιαστικά στο περιθώριο, ατιμώρητος, πράγμα που προβληματίζει τον αναγνώστη. Παρόλα ταύτα, θεωρεί ο Μ.Κ., πως το βιβλίο του δεν είναι αστυνομικό μυθιστόρημα.

Το επόμενο θέμα που αναφέρθηκε, ήταν το θέμα της κοινότητας των Εβραίων και στα δεινά που υπέστησαν, πράγμα που αναφέρεται ή καλύτερα το βιβλίο κάνει μια καλή προσπάθεια να αναφερθεί και να αποκαταστήσει τα πράγματα και την αλήθεια -αυτή την συνωμοσία της σιωπής- για τις κακουχίες (πογκρόμ, σκοτώθηκαν 45.000) που υπέστη η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης (συνοικία Κάμπελ) στον μεσοπόλεμο.

Στο τέλος της συζήτησης, μας αποκάλυψε την επιλογή του να ενσωματώσει στο κείμενό του αναφορές στην ομηρική Οδύσσεια αλλά και στον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόυς, κάτι που η κριτική στο σύνολό της δεν κατάφερε να αναδείξει.

Φύγαμε καταγοητευμένοι, με την αίσθηση ότι για τρεις σχεδόν ώρες είχαμε τη σπάνια τύχη να "κρυφοκοιτάμε μέσα από την κλειδαρότρυπα" στο εργαστήρι του συγγραφέα.

Υστερόγραφο του αρθρογράφου

Στο παραπάνω κείμενο προσπάθησα να μεταφέρω - όσο πιο καλά μπορούσα - την όλη συζήτηση που είχαμε σαν Λέσχη με τον συγγραφέα. Ας μου επιτραπεί εδώ να διατυπώσω την προσωπική μου άποψη για το βιβλίο και τον συγγραφέα:
Πιστεύω κατ' αρχάς πως η ανάγνωση του βιβλίου, οι προβληματισμοί που προκλήθηκαν απ' αυτό, και προπάντων η γνωριμία και η συζήτηση με τον Μ.Κ., ήταν καταλυτική για μένα. Παρ' όλα ταύτα, θεωρώ πως στην προσπάθειά του ο συγγραφέας να καταπιαστεί συγχρόνως με τουλάχιστον τρία θέματα, δηλαδή, με τη πανεπιστημιακή ίντριγκα, με την αστυνομική πλοκή αλλά και με το ιστορικοκοινωνικό υπόβαθρο των εμπλεκομένων, τον οδήγησε στην παγίδα της πολυπραγμοσύνης και της πολυπλοκότητας, με αποτέλεσμα να υπάρχει αφηγηματικό χάσμα μεταξύ των τριών κεφαλαίων του βιβλίου. Αυτό, στα μάτια μου, έχει σαν αποτέλεσμα, ο βασικός - και διακηρυγμένος - στόχος του συγγραφέα, να καταδείξει δηλαδή "την τοιχογραφία της μεταπολίτευσης", να παραμένει ημιτελής. Ιδιαίτερα το τρίτο κεφάλαιο και ειδικά το σημείο που ασχολείται με την αναζήτηση του χαμένου Κώδικα του ψευδο-Διονυσίου κλπ., ήταν για μένα εντελώς παράταιρο.

Αποστόλης Μωραϊτόπουλος
------------------------------------------------------
Συνέχεια →
Δευτέρα 2 Απριλίου 2012

ΝΕΜΕΣΙΣ του Phillip Roth (Εκδόσεις Πόλις)

0 σχόλια
Πρόλογος:
Συστήνω σε όσους δεν έχουν ήδη διαβάσει το βιβλίο, να αποφύγουν να διαβάσουν διεξοδικά την "Υπόθεση του βιβλίου" και να διαβάσουν κατευθείαν τον σχολιασμό.

Η υπόθεση του βιβλίου
Ο Μπάκυ Κάντορ είναι καθηγητής Γυμναστικής και Διευθυντής του υπαίθριου αθλητικού κέντρου της περιοχής του Νιούαρκ. Το έτος 1945, είναι μόλις 23 ετών, Εβραίος στην καταγωγή, με εξαιρετικά αθλητικά προσόντα σε πολλά αθλήματα, εύρωστος και δυνατός. Από την μια πλευρά είναι ένας μέσος άνθρωπος σε εξυπνάδα, διόλου φιλοσοφημένος. Από την άλλη είναι πολύ συγκροτημένος χαρακτήρας, υπερβολικά ευσυνείδητος και αφοσιωμένος στη δουλειά του, πολύ τίμιος κι εργατικός, με αίσθηση του χρέους προς την πατρίδα και την κοινωνία αλλά και με ηγετικές ικανότητες. Χωρίς να έχει την αίσθηση του χιούμορ, επικοινωνεί άριστα με όλους, είναι πολύ αγαπητός από τους μαθητές και τους γονείς τους. Δεν γνώρισε την μητέρα του -πέθανε στη γέννα του- ζει με τον παππού και την γιαγιά του από γεννησιμιού του. Ο πατέρας του ζει αλλού και έχει απωθημένα μ' αυτόν γιατί είναι κακοποιό στοιχείο, έκανε φυλακή κλπ.δεν θέλει καν να τον ξέρει. Την ανατροφή του και τα θετικά του χαρακτήρα του, θεωρεί ότι τα χρωστάει όλα στον παππού του, που είχε πριν πεθάνει ένα παντοπωλείο. Η γιαγιά του τον υπεραγαπά, το ίδιο κι αυτός και την φροντίζει με κάθε τρόπο. Από μικρός είχε πρόβλημα με την όρασή του, χωρίς γυαλιά δεν βλέπει σχεδόν καθόλου. Αυτός είναι άλλωστε κι ο λόγος που δεν τον πήραν στο στρατό -όπως όλους τους συνομήλικους του- να πολεμήσει για την πατρίδα ενάντια στους Γερμανούς του Χίτλερ και τους Ιάπωνες, κι αυτό το γεγονός το φέρει βαρέως στην συνείδησή του.Στη ζωή του γνώρισε κι αγάπησε μόνο μια κοπέλα, την Μάρσια, κόρη ενός γιατρού.

Εκείνη την εποχή στην περιοχή του ξεσπά μια επιδημία πολυομελίτιδας. Πεθαίνουν ήδη οι πρώτοι 2 μαθητές του. Η κατάσταση στην πόλη γίνεται κάθε μέρα -και λόγω της υψηλής θερμοκρασίας που επικρατεί-, όλο και χειρότερη. Τα κρούσματα αυξάνουν, οι θάνατοι -κυρίως νέων παιδιών- επίσης. Σ' αυτή την συγκυρία η αγαπημένη του Μάρσια λείπει σε κατασκήνωση στο Ίντιαν Χιλ, στην εξοχή, μακριά από την περιοχή της επιδημίας και προσκαλεί τον Κάντορ να παραιτηθεί από την θέση του στο αθλητικό κέντρο και να έρθει στην κατασκήνωση, σε αντικατάσταση κάποιου υπεύθυνου που αποχώρησε. Προσπαθεί να τον πείσει να φύγει και λόγω των κινδύνων μόλυνσής του από την επιδημία που θερίζει τον κόσμο αλλά και για να βρίσκονται επιτέλους μαζί. Ο Κάντορ ενώ αρχικά αρνείται σθεναρά, προβάλλοντας το καθήκον του στα παιδιά του αθλητικού κέντρου την δύσκολή αυτή στιγμή, αλλά και τη φροντίδα που έχει ανάγκη η γιαγιά του, εντούτοις μια σχεδόν τυχαία επίσκεψη στον μέλλοντα πεθερό του, τον οποίο εκτιμούσε ιδιαίτερα, η θαλπωρή που ένοιωσε στο σπίτι μαζί του, τα λόγια που άκουσε, (ή μήπως εκείνο το ροδάκινο που έφαγε στον κήπο;), κάτι τέλος πάντων τον έκανε να αναθεωρήσει την απόφασή του και την επομένη ημέρα ανακοίνωσε στον προϊστάμενό του, την παραίτησή του από το κέντρο, ακούγοντας πολλά υποτιμητικά σχόλια για την πράξη του απ΄ αυτόν.

Πηγαίνοντας στην κατασκήνωση του Ίντιαν Χιλ, παρ' όλο που ζει τον έρωτά του με την Μάρσια τις πρώτες ημέρες, εντούτοις τον κατατρώνε οι τύψεις για την πράξη του, ν' αφήσει τα δύσκολα και να κοιτάξει την πάρτη του.Σε χρόνο ρεκόρ μετά την άφιξή του στην κατασκήνωση, αρρωσταίνει ο κολλητός και καλύτερος αθλητής του και μεταφέρεται στο νοσοκομείο όπου αργότερα πεθαίνει. Ο Κάντορ σκέπτεται πως αυτός έφερε το ιό. Δεν μπορεί καν ούτε στην Μαρσια να το εκμυστηρευτεί αυτό, μα με την πρώτη ευκαιρία προσφέρεται να εξετασθεί αν είναι ο ίδιος φορέας. Η εξέταση αποδεικνύει του λόγου το αληθές, σε λίγο έρχονται τα πρώτα συμπτώματα και τελικά καταλήγει να επιζήσει μεν, αλλά με ανάπηρο το ένα του χέρι και κουτσαίνοντας στο ένα του πόδι, να παραμείνει δηλαδή ανάπηρος στην υπόλοιπή του ζωή.

Σχολιασμός (της υπόθεσης) του βιβλίου
Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο χρήζει πολλαπλής ανάγνωσης και ερμηνείας. Εδώ ο συγγραφέας ξετυλίγει τη μαεστρία του. Φιλοσοφεί τα γεγονότα. Κάνει έμμεσα ερωτήσεις, χωρίς να δίνει τελεσίδικες απαντήσεις. Συμπερασματικά προκύπτουν οι παρακάτω προβληματισμοί:
  • Η χρονικότητα (το timing) των πράξεών μας τίθεται επί τάπητος: είμαστε δέσμιοι της τύχης; Υπάρχει δυνατότητα επιλογής - πρόβλεψης ή είναι όλα προδιαγεγραμμένα; Θεωρεί (μάλλον) ότι το τυχαίο φυγείν αδύνατο, το ίδιο και για την χρονικότητα των πράξεών μας. Άρα το πεπρωμένο φυγείν αδύνατο; Παράδειγμα 1ο: στην κατασκήνωση μαθαίνει από την γιαγιά του ότι μετά από λίγες μέρες που έφυγε, οι αρχές έκλεισαν το κέντρο. Άρα αν έμενε λίγο παραπάνω στο πόστο του δεν θα χρειαζόταν να υποστεί όλον αυτόν τον λεκτικό εξευτελισμό που του έκανε ο προϊστάμενός του για την παραίτησή του. Παράδειγμα 2ο: εφόσον αυτός ήταν ο φορέας, αν τους εγκατέλειπε νωρίτερα, ίσως δεν θα πέθαιναν τόσα παιδιά στο αθλητικό κέντρο, στην κατασκήνωση κοκ.
  • Το περί Θεού πρόβλημα: ο Roth φαίνεται να μην πιστεύει στην καλοσύνη του Θεού. Τι κάνει ο καλός θεός και φέρνει την πολιομυελίτιδα; (Θυμίζει αρκετά τον Σαραμάγκου στο βιβλίο του "Κάϊν".)
  • Η ευθύνη που αναλογεί στον καθένα μας, πρέπει να έχει συγκεκριμένα όρια. Πρέπει να γνωρίζουμε τα όρια της ευθύνης μας (αυτογνωσία). Δεν μπορούμε να πιστεύουμε πως είμαστε υπεύθυνοι για όλα όσα συμβαίνουν στον τομέα ευθύνης μας, παραβλέποντας όλους τους άλλους (έστω συμπληρωματικούς) παράγοντες.  Είναι αρρωστημένο και το λιγότερο άδικο να τιμωρούμε τον εαυτό μας, νομίζοντας ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για όλα τα κακά που συμβαίνουν γύρω μας. Έτσι οι τύψεις στοιχειώνουν τον Κάντορ. Πιστεύει πως αυτός είναι ο κύριος υπεύθυνος όλων αυτών των θανάτων και στο αθλητικό κέντρο και στην κατασκήνωση. 
  • Έχει ένας ανάπηρος το δικαίωμα για καλή ζωή, ή είναι εξαιτίας αυτού καταδικασμένος να βιώνει δυστυχία, τύψεις και λύπηση από τους γύρω του; Έτσι ο Κάντορ για να εξαγνισθεί από τις τύψεις του, απωθεί την Μάρσια -που παρά την αναπηρία του, τον αγαπά ακόμη και θέλει να τον παντρευτεί- και την παρακινεί να τον εγκαταλείψει. Είναι δίκαιο να συμπεριφέρεται έτσι στον εαυτό του; Ο Roth φαίνεται να είναι της άποψης, πως και ο ανάπηρος πρέπει να χαρεί την ζωή του, να αποδεχτεί και να συμφιλιωθεί με την κατάστασή του. Μάλλον θεωρεί λάθος του Κάντορ, που για να αυτοτιμωρηθεί, αρνήθηκε την πρόταση της αγαπημένης του Μαρσια να τον παντρευτεί και να ζήσουν μαζί.
  • Η διαπαιδαγώγηση του παιδιού πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του; Ο Roth επιμένει, ότι στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του Κάντορ, έπαιξε κυρίαρχο ρόλο η διαπαιδαγώγηση που πήρε από τον παππού του. Φθάνει αυτό από μόνο του ή χρειάζεται επιπλέον να υπάρχει και η ανάλογη μαγιά που έρχεται μαζί με τα γονίδια;
  • Η "Νέμεσις" - σύμφωνα με την αρχαία μυθολογική της έννοια - τιμωρούσε την υπεροψία και την αλαζονεία των ανθρώπων (την ύβριν). Έτσι αν κάποιος αδικεί τους άλλους συνεχώς, και κάποια στιγμή η ίδια η ζωή του θέσει οδυνηρό φρένο στη στρεβλή πορεία του, τότε μιλάμε για «θεία δίκη». Έτσι ο Κάντορ για να εξαγνισθεί από το υποτιθέμενο κακό που έκανε στους άλλους (χωρίς να το γνωρίζει), προσπαθούσε να αυτοτιμωρηθεί στην υπόλοιπη ζωή του. Αυτό από μόνο του προσδίδει μιαν αρχαία τραγωδιακή ένταση στην υπόθεση του βιβλίου, γιατί ο βασικός ήρωας της υπόθεσης, ο Κάντορ, εκτός από την ψυχολογία του θύματος, θεωρεί τον εαυτό-του και θύτη.
Σε κάθε περίπτωση όταν η ανάγνωση ενός βιβλίου, αφενός σε καθηλώνει με την αφήγηση της υπόθεσης και αφετέρου σε ωθεί σε περισσότερη εσωτερίκευση, διαλογισμό και αυτογνωσία, θεωρώ ότι είναι ένα εξαιρετικά επιτυχημένο βιβλίο.
Αποστόλης Μωραϊτόπουλος
------------------------------------------------------
(Πηγή: http://apopseis-eponyma.blogspot.com)
Συνέχεια →

Ετικέτες