Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου 2009

ΤΟ ΑΛΛΟ ΦΙΛΤΡΟ - John Collier

0 σχόλια
     Ο Άλαν Ώστεν, νευρικός σαν γατάκι, ανέβηκε τη σκοτεινή σκάλα που τριζοκοπούσε, κι έψαξε για ώρα με το βλέμμα του στο κακοφωτισμένο πλατύσκαλο πριν βρει το όνομα που ζητούσε, γραμμένο δυσανάγνωστα πάνω σε μια από τις πόρτες.
     Έσπρωξε την πόρτα, όπως του είχαν πει, και βρέθηκε σε ένα μικροσκοπικό δωμάτιο, το οποίο δεν περιείχε άλλη επίπλωση από ένα απλό τραπέζι κουζίνας, μια κουνιστή πολυθρόνα και μια καρέκλα. Σε έναν από τους βρώμικους κιτρινιάρικους τοίχους υπήρχαν κάνα-δυο ράφια, που περιείχαν όλο κι όλο καμιά δεκαριά μπουκάλια και βαζάκια.
     Ένας  γέρος καθόταν στην κουνιστή πολυθρόνα και διάβαζε μια εφημερίδα. Ο Άλαν, χωρίς να πει λέξη, του έδωσε την κάρτα που του είχαν δώσει. «Καθήστε, κε Ώστεν», του είπε ευγενικά ο γέρος. «Χαίρω πολύ που σας γνωρίζω».
     «Αληθεύει», ρώτησε ο Άλαν, «ότι έχετε κάποιο σκεύασμα που έχει …ε … ιδιαιτέρως ασυνήθιστα αποτελέσματα;»
     «Αγαπητέ μου κύριε», απάντησε ο γέρος, «το εμπόρευμά μου είναι περιορισμένο – δεν διαθέτω ούτε καθαρτικά ούτε οδοντικά παρασκευάσματα – αλλά κι έτσι όπως είναι, δεν του λείπει η ποικιλία. Τίποτα απ’ όσα πουλάω δεν νομίζω να έχει αποτελέσματα που μπορούν να χαρακτηριστούν ακριβώς συνηθισμένα».
     «Μα το γεγονός είναι …» πήγε να πει ο Άλαν.
     «Να εδώ, λογουχάρη», διέκοψε ο γέρος, πιάνοντας ένα μπουκάλι από το ράφι. «Έχω εδώ ένα υγρό άχρωμο σαν το νερό, σχεδόν χωρίς γεύση, δύσκολα αντιληπτό σε καφέ, γάλα, κρασί, ή σε οποιοδήποτε άλλο ποτό ή αφέψημα. Δύσκολο επίσης να εντοπιστεί από οποιαδήποτε γνωστή μέθοδο νεκροψίας».
     «Εννοείτε ότι είναι δηλητήριο;» φώναξε ο Άλαν, με φρίκη.
     «Πείτε το καθαριστικό γαντιών αν προτιμάτε», είπε ο γέρος αδιάφορα. «Ίσως και να καθαρίζει γάντια. Ποιος ξέρει; Δεν το ’χω δοκιμάσει. Θα μπορούσε κανείς να το πει καθαριστικό ζωών. Μερικές φορές οι ζωές χρειάζονται καθάρισμα».
     «Δεν χρειάζομαι τίποτα τέτοιο», είπε ο Άλαν.
     «Ίσως είναι καλύτερα έτσι», είπε ο γέρος. «Ξέρετε την τιμή του; Για ένα κουταλάκι του τσαγιού, το οποίο αρκεί, ζητάω πέντε χιλιάδες δολάρια. Ποτέ λιγότερο. Ούτε πεντάρα λιγότερο».
     «Ελπίζω να μην είναι όλα τα σκευάσματά σας τόσο ακριβά», είπε ο Άλαν ανήσυχος.
     «Ω, μα όχι, αγαπητέ μου», είπε ο γέρος. «Τι νόημα θα είχε να χρεώνω τόσα χρήματα για ένα ερωτικό φίλτρο, λογουχάρη. Οι νέοι που χρειάζονται ερωτικά φίλτρα σπάνια έχουν πέντε χιλιάδες δολάρια. Αλλιώς δεν θα χρειάζονταν ερωτικά φίλτρα».
     «Χαίρομαι που το ακούω», είπε ο Άλαν.
     «Τα βλέπω τα πράματα απλά», είπε ο γέρος. «Άμα μείνει ευχαριστημένος ο πελάτης με ένα είδος, τότε θα ξανάρθει όταν θα χρειάζεται ένα άλλο. Ακόμα κι αν είναι  πιο ακριβό. Θα βάλει στην άκρη, στην ανάγκη».
     «Τότε», είπε ο Άλαν, «πράγματι πουλάτε ερωτικά φίλτρα;»
     «Αν δεν πουλούσα ερωτικά φίλτρα», είπε ο γέρος, πιάνοντας ένα άλλο μπουκάλι, «δεν θα σας είχα θίξει το άλλο ζήτημα. Μόνο όταν είναι κανείς σε θέση να υποχρεώσει τον άλλον μπορεί να δείξει τόση εμπιστοσύνη».
     «Κι αυτά τα φίλτρα», είπε ο Άλαν. «Δεν είναι μόνο … μόνο … ε…»
     «Ω, όχι», είπε ο γέρος. «Το αποτέλεσμά τους είναι μόνιμο, και εκτείνεται πολύ πέρα από μια περιστασιακή έλξη. Μα την συμπεριλαμβάνουν. Έντονη, επίμονη. Παντοτινή».
     «Τι μου λέτε!» είπε ο Άλαν, προσπαθώντας να πάρει ύφος επιστημονικής αποστασιοποίησης. «Πολύ ενδιαφέρον!»
     «Μα συλλογιστείτε το από πνευματική άποψη», είπε ο γέρος.
     «Ακριβώς αυτό κάνω», είπε ο Άλαν.
     «Την αδιαφορία», είπε ο γέρος, «την αντικαθιστούν με αφοσίωση. Την περιφρόνηση, με λατρεία. Δώστε μια ελάχιστη δόση απ’ αυτό στη νεαρή κυρία – η γεύση του δεν γίνεται αισθητή σε πορτοκαλάδα, σούπα, ή κοκτέιλ – και οσοδήποτε εύθυμη και ανέμελη να είναι, θα αλλάξει εντελώς. Δεν θα θέλει παρά να μένει μόνη, μαζί σας».
     «Δυσκολεύομαι να το πιστέψω», είπε ο Άλαν. «Της αρέσουν τόσο πολύ τα πάρτι».
     «Όχι πια», είπε ο γέρος. «Θα φοβάται τα όμορφα κορίτσια που ίσως γνωρίσετε».
     «Δηλαδή, αλήθεια θα ζηλεύει;» φώναξε ο Άλαν με αγαλλίαση. «Εμένα;»
     «Ναι, θα θέλει να είναι το παν για σας.»
     «Μα είναι, ήδη. Μόνο που δεν τη νοιάζει».
     «Θα τη νοιάζει, μόλις θα έχει πάρει αυτό εδώ. Θα τη νοιάζει εντονότατα. Θα είστε το μοναδικό ενδιαφέρον της στη ζωή».
     «Υπέροχα!» φώναξε ο Άλαν.
     «Θα θέλει να ξέρει όλα όσα κάνετε», είπε ο γέρος. «Όλα όσα σας συνέβησαν στη διάρκεια της μέρας. Το κάθε τι. Θα θέλει να ξέρει τι σκέφτεστε, γιατί χαμογελάτε έτσι ξαφνικά, γιατί φαίνεστε λυπημένος».
     «Αυτό είναι αγάπη!» φώναξε ο Άλαν.
     «Ναι», είπε ο γέρος. «Ω, πόσο θα σας προσέχει! Ποτέ δεν θα σας επιτρέψει να κουραστείτε, να κάτσετε στο ρεύμα, να παραμελήσετε το φαγητό σας. Μια ώρα να αργήσετε, θα τρομοκρατηθεί. Θα νομίσει ότι σκοτωθήκατε ή ότι σας άρπαξε κάποια σειρήνα».
     «Δυσκολεύομαι να φανταστώ την Νταϊάνα έτσι!» φώναξε ο Άλαν, κυριευμένος από χαρά.
«Δεν θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε τη φαντασία σας», είπε ο γέρος. «Και, παρεμπιπτόντως, καθώς πάντα υπάρχουν σειρήνες, αν τυχόν, αργότερα, παραστρατήσετε λιγουλάκι, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Θα σας συγχωρέσει τελικά. Θα πληγωθεί βαθιά, βεβαίως, αλλά θα σας συγχωρέσει … τελικά ».
     «Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί», είπε ο Άλαν φλογερά.
     «Και βέβαια όχι», είπε ο γέρος. «Μα αν συνέβαινε, δεν θα υπήρχε λόγος ανησυχίας. Δεν θα σας χώριζε ποτέ – Α όχι! Και, βεβαίως, η ίδια δεν θα σας δώσει ποτέ την παραμικρή, την παραμικρότατη, αφορμή για … ανησυχία».
     «Και πόσο κάνει», είπε ο Άλαν, «αυτό το θαυμάσιο σκεύασμα;»
     «Δεν είναι τόσο ακριβό», είπε ο γέρος, «όσο το καθαριστικό γαντιών, ή καθαριστικό ζωών, όπως το λέω μερικές φορές. Όχι. Εκείνο κάνει πέντε χιλιάδες δολάρια. Ούτε πεντάρα λιγότερο. Πρέπει να είναι κανείς πολύ μεγαλύτερος από σας για να επιτρέψει στον εαυτό του μια τέτοια πολυτέλεια. Χρειάζεται να βάλει στην άκρη».
     «Αλλά το ερωτικό φίλτρο;» είπε ο Άλαν.
     «Α, αυτό», είπε ο γέρος, ανοίγοντας ένα συρτάρι στο τραπέζι της κουζίνας, και βγάζοντας ένα μικροσκοπικό φιαλίδιο με μάλλον βρώμικη όψη. «Αυτό κάνει μόνο ένα δολάριο».
     «Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο ευγνώμων σάς είμαι», είπε ο Άλαν, παρακολουθώντας τον να το γεμίζει.
     «Μου αρέσει να υποχρεώνω», είπε ο γέρος. «Τότε οι πελάτες ξανάρχονται, αργότερα στη ζωή, όταν είναι μάλλον πιο εύποροι, και χρειάζονται ακριβότερα πράγματα. Ορίστε. Θα το βρείτε πολύ αποτελεσματικό».
     «Σας ευχαριστώ και πάλι», είπε ο Άλαν. «Αντίο σας».
     «Au revoir», είπε ο γέρος.



 [Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης].





Συνέχεια →
Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2009

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

1 σχόλια
Την Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010, 6:30 μμ, συζητήσαμε το "Τρίτο στεφάνι" του Κώστα Ταχτσή.
(Πατήστε εδώ για να δείτε κριτικές του μυθιστορήματος)
Συνέχεια →
Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 2009

Logicomix

0 σχόλια

Logicomix

Είναι αλήθεια ότι από μικρός δεν τα πήγαινα και τόσο καλά με τα κόμικς, σε αντίθεση με άλλους συνομηλίκους μου. Αν δεν είχα διαβάσει τον “θείο Πέτρο…” σίγουρα με δυσκολία αν όχι με άρνηση θα αντιμετώπιζα το νέο βιβλίο του Δοξιάδη. Ακόμη και κατά τη διάρκεια που διάβαζα το βιβλίο πολλές φορές αναρωτήθηκα αν θα ήυαν καλύτερα να μην ήταν σε μορφή κόμικς. Προς το τέλος του βιβλίου και ιδιαίτερα όταν διάβασα τον επίλογο και το σημειωματάριο και ξαναέφερα στη φαντασία μου τις μορφές των μεγάλων μαθηματικών στους οποίους αναφέρονταν το βιβλίο σαν σε καλοφτιαγμένο φιλμ, μπόρεσα να βρω την ομορφιά, την πρωτοτυπία και την δυσκολία του όλου εγχειρήματος.
Ναι τώρα μπορώ να πω πως ήταν τολμηρό το εγχείρημα, μα άξιζε ο κόπος. Μας έβγαλε απο την πεπατημένη, μας οδήγησε στα μονοπάτια της φωτογραφίας, της εικόνας και του παραμυθιού με φινέτσα, απλότητα και χάρη.

Με λίγα λόγια το βιβλίο αναφέρεται στη ζωή του μαθηματικού και φιλοσόφου Μπερτραντ Ράσελ, ο οποίος 3 μέρες μετά την έναρξη του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, ευρισκόμενος στην Αμερική σε ένα πανεπιστήμιο για να κάνει μια ομιλία του, πολιορκήθηκε από πλήθος “απομονωτιστές” Αμερικανούς που ήταν ενάντιοι στο να συμμετάσχει η Αμερική στον πόλεμο για να βοηθήσουν του Ευρωπαίους φίλους τους. Έτσι αναγκάστηκε να αλλάξει την ομιλία του για να τους μεταπείσει ή καλύτερα να τους προβληματίσει, αναφερόμενος στο ρόλο που έπαιξε στη ζωή του η Λογική, τα Μαθηματικά και οι κανόνες που ακολούθησε στη ζωή του. Έτσι μαθαίνουμε απλά και παραστατικά την πολυτάραχη ζωή του, τον αγώνα του για την κανονικοποίηση των Μαθηματικών και έτσι γνωρίσαμε όλη την αφρόκρεμα των επιφανών Μαθηματικών του 19ου και των αρχών του 20 αιώνα. Κυρίαρχη άποψη των συγγραφέων είναι ότι όσο πιο μεγαλοφυής είσαι τόσο πιο κοντά είσαι στην τρέλα την δικιά σου ή παιδιών σου.
Η ανάγνωση είναι πολύ ευχάριστη και αποδοτική, επειδή γνωρίζεις σαν σε παραμύθι επιφανείς Μαθηματικούς όπως τον Φρέγκε, τον Καντορ, τον Ουάiντχεντ, το Γκέντελ, τον Βιτγκεσταιν και τόσους άλλους, μαθαίνει για το “παράδοξο του Ρασελ” και την περίφημη θεωρία της μη πληρότητας του Γκέντελ, που τάραξε το έως τότε οικοδόμημα των μαθηματικών και ανάγκασε τον περίφημο Φρέγκε να πάρει πίσω το υπο έκδοση βιβλίο του. Επίσης μαθαίνουμε τον κοπιαστικό δρόμο της Λογικής και των Μαθηματικών τόσων επιφανών επιστημόνων, που για πολλούς το τέλος τους περίμενε η τρέλα ή η μελαγχολία. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι τα πράγματα όχι μόνο στη ζωή και στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά ακόμα και στις επιστήμες όπως τα Μαθηματικά. δεν είναι απλά όπως το 1+1=2, αλλά όπως η περίφημη θεωρία της μη πληρότητας απέδειξε, πιο πολύπλοκα έως μη αποδείξιμα.
Η πλοκή του όλου εγχειρήματος διανθίζεται από τους διάλογους των συγγραφέων – δημιουργών, που και οι ίδιοι φαίνεται να αναρωτιούνται για το ρίσκο του εγχειρήματος με τα κόμικς. Επίσης είναι εντυπωσιακό το κλείσιμο του έργου με την τριλογία του Αισχύλου την Ορέστεια, η οποία προφανώς επιλέχθηκε επειδή ταιριάζει γάντι στο όλο περίεργο – πολύπλοκο – τρελό εγχείρημα των Μαθηματικών και της Λογικής όπως εξελίχθηκε έως σήμερα, παρά τις τόσες νίκες που επιτεύχθηκαν.
Τελειώνοντας νομίζω ότι σύντομα θα ξαναδιαβάσω τα κόμικς του βιβλίου, και ήδη άρχισα να ενδιαφέρομαι να μάθω περισσότερα για τον Γκέντελ, τον Φρέγκε κ.α.





Απο το ΒΗΜΑ 19/12/2008 (συνέντευξη του Α. Δοξιάδη):

Στο «Logicomix» του Απόστολου Δοξιάδη ήρωες είναι οι διασημότεροι μαθηματικοί και φιλόσοφοι της ιστορίας, οι περισσότεροι από τους οποίους κατέληξαν σε ψυχιατρεία, αυτοκτόνησαν ή πέθαναν υπό μυστηριώδεις συνθήκες Οταν τα μαθηματικά γίνονται κόμικ GRAPHIC NOVEL ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΑΦΕΡΜΟΥ | Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2008
Στα 15 του εισήχθη στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, στο δεύτερο έτος των Μαθηματικών. Μετά το Μεταπτυχιακό στην Ecole des Hautes Etudes στο Παρίσι (αποφοίτησε σε ηλικία 20 ετών) γύρισε στην Ελλάδα και αφοσιώθηκε στο γράψιμο. Με το διάσημο βιβλίο του Ο θείος Πέτρος και η θεωρία του Γκόλντμπαχ ο Απόστολος Δοξιάδης κατοχύρωσε νέο λογοτεχνικό είδος: το μαθηματικό μυθιστόρημα. Σκηνοθέτησε δύο αξιόλογες ταινίες. Μετέφρασε Σαίξπηρ και Ο' Νιλ, έγραψε και σκηνοθέτησε θεατρικά έργα.
Μία από τις σημερινές ασχολίες του είναι η διερεύνηση της σχέσης μαθηματικών και αφήγησης ως μορφών νοητικής λειτουργίας - μια διερεύνηση «στα όρια της γνώσης». Αυτή πραγματοποιείται από την ομάδα «Θαλής και Φίλοι» (www.thalesandfriends.org) που διοργανώνει διεθνή συνέδρια με συμμετέχοντες γνωστούς μαθηματικούς, φιλοσόφους, αφηγηματολόγους και ιστορικούς της επιστήμης. Ο Δοξιάδης σε συνεργασία με τον Μπάρι Μαζούρ (καθηγητής στο Harvard, μείζων μαθηματικός) θα επιμεληθούν τον τόμο (Cambridge University Press) με τα πορίσματα των συνεδρίων. Είναι αναντίρρητα ένα ανεξερεύνητο πεδίο και ο Δοξιάδης πάλι καινοτομεί.
Το ευρύ κοινό ωστόσο θα γοητευθεί περισσότερο από το νέο έργο του, ένα «γραφιστικό μυθιστόρημα» («graphic novels» αποκαλούνται τα μυθιστορήματα σε μορφή κόμικ) με τίτλο «Logicomix», το οποίο σύντομα θα εκδοθεί από τον οίκο Bloomsbury. Προ καιρού η εφημερίδα «International Herald Tri-bune» σημείωσε: «Ο Βlοomsbury, τώρα χωρίς τον “Χάρι Πότερ” ως ναυαρχίδα, εκδίδει το “Logicomix”, ένα βιβλίο που ο “Independent” θεώρησε συνέχεια του “Κόσμου της Σοφίας”».
Το βιβλίο αφηγείται μια ιστορία ανθρώπινη, γοητευτική και τραγική: την ανάπτυξη της σύγχρονης μαθηματικής λογικής αλλά και της αναλυτικής φιλοσοφίας. Είναι ουσιαστικά η ιστορία των ανθρώπων της. Κύρια ονόματα σε αυτή την πορεία είναι οι Γκέτλομπ Φρέγκε, Μπέρτραντ Ράσελ, Αλφρεντ Γουάιτχεντ, Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, Ντάβιντ Χίλμπερτ, Κουρτ Γκέντελ και Αλαν Τιούρινγκ. Επειδή είναι μυθιστόρημα, ο Ράσελ γίνεται κεντρικός αφηγητής.
Παρά το θέμα του, το βιβλίο απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη, ενώ οι εικόνες μεταφέρουν την αίσθηση και την ατμόσφαιρα της εποχής. Τα κόμικς δημιουργούν ο Αλέκος Παπαδάτος και η Αννί Ντι Ντονά. Γράφεται σε συνεργασία με τον Χρίστο Παπαδημητρίου από το Berkeley, έναν από τους κορυφαίους θεωρητικούς των ηλεκτρονικών υπολογιστών. «Το βασικό παράδοξο που διηγείται το “Logicomix” είναι ότι μια καθαρά φιλοσοφική αναζήτηση γύρω από τη φύση της αλήθειας που καταλήγει σε προσωπικές τραγωδίες έχει ως επίλογο την πιο πρακτική εφεύρεση του 20ού αιώνα, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή» εξηγεί ο Απόστολος Δοξιάδης.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο βιεννέζος μαθηματικός Κουρτ Γκέντελ, ο «νέος Αριστοτέλης», όπως ονομάζεται. Ηταν ο άνθρωπος που ψάχνοντας να αποδείξει την πληρότητα εφηύρε το θεώρημα της μη πληρότητας, που κατοχύρωσε τα όρια της λογικής: ακόμη και στο πιο λογικό σύστημα, στα μαθηματικά (την κορωνίδα των επιστημών), θα υπάρχουν πάντα κομμάτια που θα ξεφεύγουν από τα εργαλεία της λογικής. Η λογική δεν είναι ποτέ πλήρης. Το θεώρημα της μη πληρότητας - που επηρέασε τα μαθηματικά λιγότερο απ' όσο την ιστορία της επιστήμης - ήταν τόσο ριζοσπαστικό όσο οι θεωρίες του Δαρβίνου, του Μαρξ, του Φρόιντ, του Αϊνστάιν… Στο υπόβαθρό του ανιχνεύεται ένα επίμαχο ερώτημα: Γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι που ασχολήθηκαν με τη Μαθηματική Λογική κατέληξαν σε ψυχιατρεία, αυτοκτόνησαν ή πέθαναν σε ασύλληπτα μυστήριες συνθήκες; Τις απαντήσεις στα ερωτήματα δίνει ο συγγραφέας στη συνέντευξη που ακολουθεί. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ «Οταν γράφω ξεχνάω τις θεωρίες»
Ο Απόστολος Δοξιάδης εξηγεί πώς γίνονται τέχνη τα μαθηματικά, πώς ένα κόμικ μπορεί να μοιάζει με τραγωδία.
- Θα αποδεχόσασταν τον χαρακτηρισμό homo universalis;
«Φοβάμαι πως ό,τι κερδίζει κανείς σε πλάτος το χάνει σε βάθος. Με έχει ταλαιπωρήσει χρόνια αυτός ο διχασμός - μαθηματικά, κινηματογράφος, λογοτεχνία. Τελικά όμως νομίζω ότι συμβαίνει διότι μονίμως ψάχνω κάτι κοινό σε όλα. Αρχίζω να νιώθω ότι υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής, ότι όλα είναι διερευνήσεις ενός τρόπου να αντιμετωπίζει κανείς την πραγματικότητα. Με ενδιαφέρει η επικάλυψη όλων αυτών των πραγμάτων παρά η διαφοροποίησή τους, εξ ου και η διερεύνηση της σχέσης μαθηματικών και αφήγησης».
- Η τέχνη όμως δεν προσεγγίζεται μόνο εγκεφαλικά. Εννοείται πρώτα σε συναισθηματικό επίπεδο.
«Το συναίσθημα είναι το υπέδαφος επάνω στο οποίο λειτουργώ. Οταν γράφω ξεχνάω τις θεωρίες. Τις θυμάμαι ξανά όταν προσπαθώ να βάλω σε τάξη τα πράγματα που έχω γράψει, όταν μια πιο συστηματική μεθοδολογία μετράει. Αλίμονο όμως σε εκείνον που πάει να γράψει με κανόνες. Δεν μπορεί να γίνει ούτε στη μουσική. Η φούγκα, που είναι ίσως η πιο μαθηματικά περιγράψιμη μορφή μουσικής, έχει το παράδοξο ότι ο Μπαχ που κατάλαβε καλύτερα από όλους θεωρητικά την αυστηρή φόρμα της φούγκας είναι και ο μόνος που έγραψε πραγματικά μεγάλες φούγκες. Οι άλλοι κατάφεραν να μιμηθούν τέλεια τα μαθηματικά της αλλά καθόλου την έμπνευσή της. Ακριβώς το ίδιο ισχύει στα μαθηματικά. Το να καταλάβει κανείς λογικά τα μαθηματικά δεν σημαίνει ότι γίνεται μεγάλος μαθηματικός. Οι μεγάλες ανακαλύψεις και ανατροπές γίνονται με τα άλματα της έμπνευσης και της φαντασίας».
- Αυτό όμως δεν αντιφάσκει με τη βασική ιδέα του «Logicomix», ότι υπάρχει σχέση μεταξύ ψυχασθένειας και Μαθηματικής λογικής, σαν να γίνεται ένα πάντρεμα λογικού και παραλόγου;
«Λέω ότι στην ιστορία των μαθηματικών δεν υπάρχει ψύχωση, εκτός από αυτόν τον συγκεκριμένο τομέα. Η μαθηματική λογική είναι ένας μικρός κλάδος των μαθηματικών. Στα πρώτα 50 χρόνια η κύρια ιστορία του κλάδου αυτού γράφτηκε από δέκα ανθρώπους. Οι πέντε από αυτούς νοσηλεύτηκαν σε ψυχιατρικά ιδρύματα και οι άλλοι δύο είχαν έντονο ψυχιατρικό ιστορικό. Και σε κάνει να αναρωτηθείς: Γιατί δεν υπάρχει τρέλα στα μαθηματικά και υπάρχει ειδικά εκεί; Η σκέψη που αναπτύσσω είναι ότι ορισμένες προσωπικότητες με έντονα σημάδια ψυχοπαθολογίας προσελκύστηκαν από τον συγκεκριμένο τομέα γιατί εκείνη την εποχή προσέφερε κάποια στοιχεία βεβαιότητας που λειτούργησαν ψυχοθεραπευτικά επάνω τους. Ετσι ο λόγος που φτιάχτηκε η Μαθηματική Λογική ήταν από τις νευρώσεις των δημιουργών της. Αρα, αν θέλετε, με κάποια έμμεση έννοια - σχεδόν δαρβινική - το υποκειμενικό στοιχείο μπαίνει και στα μαθηματικά. Δαρβινική, διότι διαλέγονται από τη νεύρωσή τους».
- Με τον Κουρτ Γκέντελ έχετε σταθερή σχέση: γράψατε ένα θεατρικό («Δέκατη έβδομη νύχτα») με αυτόν ως κεντρικό πρωταγωνιστή αλλά κάνει και ένα πέρασμα από τον «Θείο Πέτρο». Τώρα είναι βασικός χαρακτήρας στο «Logicomix».
«Αυτό είναι ένα παράξενο κλείσιμο του λογαριασμού μου μαζί του. Είναι το τέλος μιας τριλογίας. Πέθανε το 1978 στα 72 του χρόνια από ασιτία. Είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο για ασήμαντο πρόβλημα και πέθανε 17 ημέρες αργότερα διότι αρνιόταν να φάει πιστεύοντας ότι οι γιατροί ήθελαν να τον δηλητηριάσουν. Δηλαδή, δεν τρως επειδή φοβάσαι μη σε δηλητηριάσουν και άρα πεθαίνεις από ασιτία. Αυτό δεν είναι απλώς παράλογο, ειδικά όταν μιλάμε για τον “νέο Αριστοτέλη”».
- Το θεώρημα της μη πληρότητας μας οδηγεί στη μεταφυσική;
«Τείνω να πω ναι με την έννοια ότι ερωτήματα αβεβαιότητας και αμφιβολίας συναντάμε παντού στη ζωή μας. Η ζωή μας είναι γεμάτη από πράγματα που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ ούτε θα αποδείξουμε. Ισως είναι πολύ πιο δύσκολο να καταλάβουμε ότι δεν θα τα γνωρίσουμε και δεν θα τα αποδείξουμε ποτέ. Το θεώρημα μπορεί να οδηγήσει κάποιον στον Θεό ή σε υπαρξιακή κρίση… Με αυτή την έννοια αποκαλώ το “Logicomix” τραγωδία: για κάποιους ανθρώπους η περιπέτεια της αναζήτησης της πληρότητας ήταν και η περιπέτεια της αναζήτησης του νοήματος της ζωής που τελικά τελείωσε τραγικά». 

Αποστόλης Μωραϊτόπουλος 
Συνέχεια →
Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2009

Η Έπαυλη των ανδρών του Ντενι Γκετζ

0 σχόλια


Μετά το περίφημο «Θεώρημα του παπαγάλου» που με γοήτευσε πριν 2 χρόνια και το περίφημο «Τα αστέρια της Βερενίκης» που διάβασα πριν κάμποσους μήνες που με ταξίδευσε στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων, των επιγόνων του Μεγάλου Αλέξανδρου, όπου γνώρισα τον μεγάλο Ερατοσθένη και πρωτομετρήσαμε μαζί του την περιφέρεια της γης, ήρθε η «Η Έπαυλη των ανδρών» να με συναρπάσει με την τέχνη της παραμυθίας που μόνο ο Ντενι Γκετζ κατέχει τόσο καλά να χειρίζεται και να σε καθηλώνει.


Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια σειρά αντιθέτων που συνθέτουν την όλη πλοκή:
  • με τους ΕΞΩ, τους πολεμοκάπηλους του Α’ παγκόσμιου πολέμου, Άγγλων, Γάλλων, Ρώσων, Γερμανών που πολεμούν στα χαρακώματα το 1917 και ρίχνουν τόνους μολύβι ο ένας στον άλλο και με τους ΜΕΣΑ, τους τροφίμους της έπαυλης με αριθμό 14 που είναι οι τρελοί αλλά αποδεικνύονται πιο γνωστικοί από τους απ΄ έξω,
  • με τον σοφό πανεπιστημιακό που του έχει εν ζωή στηθεί ανδριάντας στο Πανεπιστήμιο της πόλης όπου δίδαξε, τον Χανς Σίνγκερ (Γκεοργκ Καντορ) και τον απλό Γάλλο μηχανοδηγό Ματτις Ντιτούρ,
  • τον συντηρητικό σοφό και τον αναρχικό επαναστάτη μηχανοδηγό,
  • τον πατρίκιο και τον πληβείο,
  • τον δάσκαλο και τον μαθητή.


Ο Σίνγκερ αφού ανακάλυψε και περίγραψε την περίφημη θεωρία των συνόλων και των απείρων, κάπου σκόνταψε στην απόδειξη κάποιου συνόλου πεπερασμένων ή συνεχών απείρων και ο γιος του τον έφερε στο σανατόριο. Από την άλλη ο Ντιτούρ, Γάλλος πρώην επαναστάτης αναρχικός, ειρηνόφιλος και διεθνιστής που πρόδωσε τον αρχηγό του Ζορές και κατατάχτηκε στο στρατό, έσωσε στην μάχη τον Γερμανό Γκαμπριέλ και έτσι έγινε και προδότης της πατρίδας του και από την τρέλα της μάχης και του μυαλού του κατέληξε και αυτός στο ίδιο σανατόριο και έτυχε μάλιστα και οι δυο να γίνουν συγκάτοικοι στο δωμάτιο με το νούμερο 14. Μεταξύ τους θα αναπτυχθεί σιγά – σιγά φιλία και μια όμορφή σχέση δασκάλου – μαθητή με ορισμένα κενά διαστήματα, αλλά και με κάποιους χρήσιμους μονόλογους, που όλα μαζί περίτεχνα δομημένα από τον μάστορα Γκετζ, θα μας κρατήσουν συντροφιά μέχρι την τελευταία σελίδα. Θα μάθουμε και ολίγα από τα επιτεύγματα του δασκάλου αλλά και τα διάφορα προβλήματα που συνάντησε στον δρόμο του από τους συναδέλφους του (Κρονεκερ) και όχι μόνο, όπως και για τη ζωή και της περιπέτειες του Ντιτούρ. Τέλος ο Γκάμπριελ θα επισκεφτεί με την αδελφή του για να ευχαριστήσει τον Ντιτούρ στην έπαυλη των ανδρών αλλά μετά από λίγο θα αυτοκτονήσει μη μπορώντας να ζήσει άλλο αυτή τη ζωή έτσι. Η αδελφή του σε μια νέα επίσκεψη θα του πει τα νέα και θα καλέσει τον καλέσει να γίνει πλέον αυτός ο νέος αδελφός και σύντροφός της.
Έτσι μέσα από αυτή την σχεδόν στατική διήγηση από πλευράς οροθέτησης, που ταιριάζει πολύ για μια θεατρική παράσταση, ο Γκετζ μας πηγαίνει πάλι νοητικά ταξίδια σε διάφορες κοσμοθεωρίες – πολέμου & ειρήνης, συντήρησης & αναρχισμού, αλλά και μας δίνει - όπως σε όλα τα βιβλία του - ψήγματα σοφίας του μαθηματικού μυαλού του Καντορ και κάποιων συναδέλφων του, αλλά και των διαφόρων μικροπρεπειών που δυστυχώς ταλανίζουν και τους πιο ευφυείς ανθρώπους, ενώ παράλληλα δεν ξεχνά να μας περιγράφει και την αξιόλογη περιπέτεια της ζωής του Ντιτούρ. 

Αποστόλης Μωραϊτόπουλος 
Συνέχεια →

Η τριλογία των επαναστάσεων του Τζον Μπάνβιλ

0 σχόλια

Το παρακάτω κείμενο γραμμένο στις 19/9/09 για προσωπική χρήση, το παραθέτω αυτούσιο γιατί τελικά αντικατοπτρίζει το σύνολο των μελών της Λέσχης:

Παίρνοντας στα χέρια μου το βιβλίο αυτό περίμενα να διαβάσω τη ζωή και το έργο των 3 αυτών μεγάλων ανδρών, αλλά τελικά το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό και κουραστικό.
Αντ' αυτού διάβασα 2 βιογραφίες για τον Κοπέρνικο και τον Κέπλερ και όσον αφορά τον Νεύτωνα διάβασα μία μυθιστορηματική επιστολή κάποιου προφανώς σύγχρονου επιστήμονα προς κάποια Κλειώ, στην οποία περιγράφει την προσπάθειά του να γράψει ένα βιβλίο για το έργο του Νεύτωνα, πράγμα στο οποίο αποτυγχάνει, μπλεγμένος στα γρανάζια της καθημερινότητας και εντέλει καταλήγει να είναι μια προσωπική ιστορία αγάπης και έρωτα ...!

Στα μέρη λοιπόν που αφορούν τον Κοπέρνικο και τον Κέπλερ έχουμε να κάνουμε με μυθιστορηματική βιογραφία: εξιστορείται η ζωή των δύο μεγάλων επιστημόνων που ουσιαστικά ήταν από τους πρωτεργάτες της «πραγματικής» επιστήμης, καθώς την απήλλαξαν από τις εικασίες και ανακρίβειες των αρχαιότερων και έθεσαν νέα δεδομένα στην έρευνα. Όμως και εδώ, εξιστορείται αναλυτικά και σε ορισμένα σημεία κουραστικά εξαντλητικά, κυρίως η ζωή και τα προβλήματα που συνάντησαν στο διάβα της οι δύο μεγάλοι άντρες, όμως παραλείπει να αναφερθεί έστω περιληπτικά αλλά συγκροτημένα στο μεγαλοφυές έργο τους. Υπάρχουν βέβαια εδώ κι εκεί παρεμπιπτόντως ορισμένα ψήγματα αναφοράς σ' αυτό, αλλά τελειώνοντας το βιβλίο ο αναγνώστης άμα επιθυμεί να μάθει ολοκληρωμένα τι πρέσβευαν ή τι εφηύραν οι δύο αυτοί άντρες πρέπει να ανατρέξει σε άλλες πηγές. Αυτό θεωρώ ότι είναι το δεύτερο βασικό μειονέκτημα του βιβλίου - το πρώτο είναι η προαναφερθείσα επιστολή προς το Νεύτωνα.
Όσον αφορά λοιπόν τις δύο βιογραφίες έχουμε ο Μπάνβιλ εστιάζει στην ανθρώπινη πλευρά των επιστημόνων, δεν κάνει μια τυπική εξιστόρηση περιστατικών, ιδεών, δυσχερειών και θριάμβων, αλλά περιγράφει - είναι αλήθεια με γλαφυρό τρόπο - ανθρώπους που επιχειρούν να ξεφύγουν με τις ιδέες τους και με τη δράση τους από τα δεδομένα της εποχής τους να πρωτοπορήσουν και να θέσουν νέα θεμέλια. Τόσο ο Κοπέρνικος όσο και ο Κέπλερ έζησαν σε μια ιδιαίτερα ταραγμένη εποχή, που μάλλον εύκολα καλλωπίζουμε σήμερα με τον όρο Αναγέννηση, θεωρώντας τη σαν μια περίοδο γεωμετρικής εξέλιξης του πνεύματος. Εδώ ο Μπάνβιλ μας δίνει αρκετό υλικό για να γνωρίσουμε την ταραγμένη εποχή που έζησαν, μια εποχή απόλυτης θρησκευτικής, πολιτικής. ιδεολογικής αλλά και επιστημονικής σύγχυσης, και εστιάζοντας σ' αυτά, μας δείχνει τα προβλήματα που συνάντησαν ζώντας μια "απλή" οικογενειακή ζωή ο Κέπλερ, μια διαφορετική ιερατική ζωή ο Κοπέρνικος, με τα διάφορα βιοποριστικά προβλήματα που είχαν, τις φοβίες τους εχθρούς και τις δολοπλοκίες που έπρεπε να αντεπεξέλθουν Έτσι μ' αυτόν τον τρόπο, ο συγγραφέας θέλει προφανώς να δείξει, πόσο μεγαλύτερο ήταν το εγχείρημά τους, να περισωθούν, να επιζήσουν αλλά και να μεγαλουργήσουν. Πρέπει εδώ επίσης να τονισθεί στα θετικά του βιβλίου και ο ο ευρηματικός τρόπος της αντιπαραθέσεις προσωπικών επιστολών των 2 ανδρών, που έτσι δίνουν οι ίδιοι στον αναγνώστη το προσωπικό τους στίγμα.
Τέλος αν πάρουμε το τρίτο μέρος του βιβλίου - την επιστολή στον Νεύτωνα - σαν κάτι αυτοτελές, πρέπει να πούμε πως διαβάζεται με άνεση (αρκεί να μην σκεπτόμαστε ότι είναι κάτι που αφορά τον Νεύτωνα) έχει πολύ εσωτερικότητα και ενόραση και αρκετές χρήσιμες παρατηρήσεις για το παιχνίδι των συναισθημάτων και της ψυχής.



Αποστόλης Μωραϊτόπουλος
Συνέχεια →

Πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία της Λέσχης - Συντονιστής

0 σχόλια
Για οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με τη λειτουργία της Λέσχης, μπορείτε να απευθυνθείτε στον συντονιστή της ομάδας, Παναγιώτη Αλεξανδρίδη, τηλ. 6946 791675, 24210 85589 [email: palex69@otenet.gr] ή και στο e-mail της Λέσχης: exbook3@gmail.com
Συνέχεια →
Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2009

Λαίδη Λάζαρος - ΣΥΛΒΙΑ ΠΛΑΘ

1 σχόλια
Λαίδη Λάζαρος

Σύλβια Πλαθ


[Η Πλαθ απαγγέλλει το ποίημά της]
[Κείμενο στα αγγλικά]

Να που το έκανα ξανά.
Στα δέκα χρόνια μια φορά
Τα καταφέρνω…

Θαύμα κινούμενο, το δέρμα μου
Φωτεινό σαν των Ναζί τα αμπαζούρ,
Το πόδι το δεξί μου

Βαρίδι για χαρτιά,
Το πρόσωπό μου είναι κενό, φίνο
Εβραίικο λινό

Ξεφλούδισ’ την πετσέτα
Ω εχθρέ μου εσύ.
Τρομάζω κάποιον; …

Η μύτη, οι κόχες των ματιών, η οδοντοστοιχία;
Η ξινισμένη ανάσα
Μες σε μια μέρα θα χαθεί.

Σύντομα, σύντομα
Η σάρκα που έφαγε ο τάφος
Πάνω μου θα επιστρέψει

Και το χαμόγελό μου.
Γυναίκα ετών τριάντα μόνο.
Κι εννιά σα γάτα έχω θανάτους.

Είμαστε στον Υπ’ Αριθμόν Τρία.
Τι σαχλαμάρα
Κάθε δεκαετία να εκμηδενίζεις.

Τι εκατομμύρια ίνες.
Μασουλώντας φιστίκια , τα πλήθη
Σπρώχνονται να δουν

Να με ξετυλίγουν χειροπόδαρα…
Το τέλειο στριπτίζ.
Κυρίες, Κύριοι

Τούτα είναι τα χέρια μου
Τα γόνατά μου.
Μπορεί να 'μαι πετσί και κόκαλο,

Όμως, είμαι η ίδια ακριβώς γυναίκα.
Την πρώτη μου φορά ήμουνα δέκα.
Ήταν ατύχημα.

Τη δεύτερη ν’ αντέξω σκόπευα
Να μη γυρίσω πια ποτέ.
Λικνίστηκα κλειστή

Σαν όστρακο.
Χρειάστηκε να φωνάζουν, να φωνάζουν
Και να μου βγάζουν τα σκουλήκια – μαργαριτάρια γλοιώδη.

Το να πεθαίνεις
Είναι τέχνη, όπως όλα.
Το κάνω εξαιρετικά.

Το κάνω διαολεμένα.
Το κάνω σαν αληθινό.
Νομίζω μού είναι φυσικό.

Εύκολο να το κάνω σε κελί.
Εύκολο να το κάνω και να μένω ακίνητη.
Είναι η θεατρική

Μέρα-μεσημέρι επιστροφή
Στο ίδιο μέρος, το ίδιο πρόσωπο, η ίδια κτηνώδης
Κραυγή ενθουσιασμού:

«Θαύμα!»
Που με λιώνει.
Θα πληρώσετε

Για να δείτε τις ουλές μου, θα πληρώσετε
Για να ακούσετε την καρδιά μου…
Στ’ αλήθεια ξεκινάει.

Και θα πληρώσετε, θα πληρώσετε ακριβά
Για μια μου λέξη ή άγγιγμα
Ή λίγο αίμα

Ή για λίγες τρίχες ή τα ρούχα μου.
Λοιπόν, λοιπόν, Χερ Ντόκτορ.
Λοιπόν, Εχθρέ μου.

Είμαι το έργον σας,
Είμαι το τιμαλφές σας,
Τ’ ολόχρυσο μωρό σας

Που λιώνει και γίνεται στριγκλιά.
Στριφογυρνάω και καίγομαι.
Μη θαρρείτε πως υποτιμάω την έγνοια σας.

Στάχτες, στάχτες…
Σκαλίστε τις.
Σάρκες, οστά, τίποτα δεν θα βρείτε…

Ένα κομμάτι σαπούνι,
Ένα γαμήλιο δαχτυλίδι,
Ένα χρυσό σφράγισμα.

Χερ Κύριε και Θεέ, Χερ Λούσιφερ
Φυλαχτείτε
Φυλαχτείτε.

Από τις στάχτες
Αναδύομαι με τα πυρά μαλλιά μου
Και τρώω άντρες στην τροχιά μου.


23-29 Οκτωβρίου 1962

[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
Συνέχεια →
Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2009

ΟΚΤΩΒΡΗΣ

0 σχόλια

Οκτώβρης

(Robert Frost)

Ω του Οκτώβρη σιωπηλό γλυκό πρωινό,
Τα φύλλα σου μεστώσαν για να πέσουν.
Αν αύριο τ’ αγέρι φυσήξει δυνατό,
Όλα μεμιάς θα σ’ τα σαρώσει.
Πάνω απ’ το δάσος κρώζουν οι κουρούνες.
Αύριο ίσως συναχτούνε για να φύγουν.
Ω του Οκτώβρη σιωπηλό γλυκό πρωινό,
Τις ώρες σήμερα αρχίνα σιγανά.
Κάνε τη μέρα πιο μακριά να μας φανεί.
Καρδιές που δεν τις ενοχλεί το πλάνεμα,
Ξεπλάνεψέ μας όπως ξέρεις.
Άσε ένα φύλλο να πέσει καταγής το χάραμα.
Το μεσημέρι άλλο ένα φύλλο άσε.
Ένα από τα δέντρα μας, ένα από τα πέρα.
Τον ήλιο καθυστέρησε με την ανάρια αχλύ σου.
Τη γη γοήτεψε με αμέθυστους.
Σιγανά, σιγανά!
Για χάρη των σταφυλιών, αχ να 'ταν όλα αυτού,
Που η παγωνιά τα φύλλα τους αρχίνησε να καίει,
Που του καρπού τους τα τσαμπιά αλλιώς θε να χαθούνε –
Για χάρη των σταφυλιών πάνω στον τοίχο.


[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
Συνέχεια →
Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2009

ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΑ ΒΙΒΛΙΑ

0 σχόλια
Μετά από μια μετακόμιση που μου κόστισε – εκτός από χρήμα και κόπο – και την απώλεια πολλών ωρών ανάγνωσης, ήρθε η ώρα να επανακάμψω.
Διάλεξα ήδη τα βιβλία που θα με συντροφέψουν στην αρχή αυτού του φθινοπώρου στο καινούργιο μου σπίτι:


- Joseph Roth : Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ – Μτφ. Μαρία Αγγελίδου (ΑΓΡΑ)
Αλλά και Το εμβατήριο Ραντέτσκυ – Μτφ. Δημήτρης Δημοκίδης (ΡΟΕΣ)

Χρόνια το συναντούσα σε (ξένες, κυρίως αγγλόφωνες) λίστες με τα καλύτερα όλων των εποχών αλλά δεν είχε μεταφραστεί ακόμη στα ελληνικά. Τώρα μέσα στην ίδια χρονιά κυκλοφορεί από δύο διαφορετικούς εκδότες!; Ο Ροτ (1894 – 1939), Αυστριακός Εβραίος, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς γερμανόφωνους συγγραφείς του περασμένου αιώνα με βιβλία όπως Ο θρύλος του Αγίου Πότη, Η κρύπτη των Καπουτσίνων, Hotel Savoy, κ.α. Στο Εμβατήριο, που θεωρείται το αριστούργημά του, παρακολουθεί την ιστορία τριών γενεών που υπηρετούν το αυστροουγγρικό στέμμα μέχρι την τελική πτώση του.





- Emmanuel Carrere: Ένα ρωσικό μυθιστόρημα – Μτφ. Πέτρος Πούγγουρας (ΕΚΔ. ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ)

Ο αφηγητής, ρωσικής καταγωγής, ξεκινά μια έρευνα για τον τελευταίο αιχμάλωτο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έναν Ούγγρο στρατιώτη που πέρασε την πολύχρονη αιχμαλωσία του σε ένα ψυχιατρείο της Ρωσίας. Ταυτόχρονα ψάχνει να μάθει για τον παππού του, ο οποίος εργάστηκε ως διερμηνέας των Γερμανών στην Κατοχή και έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Οι δυο ιστορίες μπλέκονται ενώ παράλληλα εξελίσσεται η ερωτική σχέση του Καρέρ (το μυθιστόρημα είναι αυτοβιογραφικό) με την Σοφί, που ίσως τον οδηγήσει στην καταστροφή.



- Toni Morrison: Έλεος – Μτφ. Κατερίνα Σχινά (ΝΕΦΕΛΗ)

Μετά την καταπληκτική Αγάπη έρχεται άλλο ένα μυθιστόρημα από την Αφροαμερικανή νομπελίστρια. Παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς του ένας Αγγλοολλανδός έμπορος δέχεται τη μικρή Φλόρενς ως αντάλλαγμα για τα χρέη ενός ιδιοκτήτη φυτείας. Η ιστορία της διψασμένης για αγάπη μικρής μαύρης εξυφαίνεται παράλληλα με τις διηγήσεις άλλων προσώπων του νέου περιβάλλοντός της, όλων ανθρώπων αποκομμένων από τις ρίζες τους που προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν βίαιο και επικίνδυνο κόσμο.



- Jaume Cabré: Οι φωνές του ποταμού Παμάνο – Μτφ. Ευρυβιάδης Σοφός (ΠΑΠΥΡΟΣ)

Πρώτο βιβλίο του γνωστού Καταλανού συγγραφέα που μεταφράζεται στα ελληνικά. Ο Καμπρέ μας δίνει αυτή τη μυθιστορηματική αναδρομή στα χρόνια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Παλινδρομώντας ανάμεσα σε παρόν και παρελθόν, η αφήγηση ξεθάβει παλιές ιστορίες και αναμοχλεύει ξεχασμένα πάθη σε ένα χωριό της ορεινής Καταλωνίας.



- Donald Westlake: Αντιός, Σεχραζάντ - Μτφ. Σταύρος Παπασταύρου (ΑΓΡΑ)

Η ιστορία ενός συγγραφέα αποτυχημένου σε όλα εκτός από τη συγγραφή πορνογραφικών μυθιστορημάτων. Παρόλο που ξεκίνησε τις ροζ ιστορίες ως προσωρινή βιοποριστική λύση, ο ήρωας αδυνατεί να ξεφύγει απ’ αυτές αλλά και από τα υπόλοιπα αδιέξοδα της προσωπικής του ζωής. Ο Γουέστλεϊκ (1933 – 2008) γράφει ένα βιβλίο σε στυλ νουάρ που καταπιάνεται με την ουσία της συγγραφικής αγωνίας.



- Ζυράννα Ζατέλη – Το πάθος χιλιάδες φορές (ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ)

Η Ζατέλη επιστρέφει μετά από 8 χρόνια με ένα ακόμα ογκώδες μυθιστόρημα που είναι συνέχεια, αν και μπορεί να διαβαστεί και αυτόνομα, του προηγούμενου βιβλίου της Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους: Ο θάνατος ήρθε τελευταίος. Εδώ παρακολουθούμε την ιστορία ενός παράξενου κοριτσιού, της Λεύκας, στη δύσκολη πορεία της ενηλικίωσης. Ίσως η περιγραφή της πλοκής δεν μπορεί να αποδώσει τη γοητεία της γλώσσας της συγγραφέα αλλά σίγουρα αυτός που θα καταφέρει να βυθιστεί στη μαγεία της δεν πρόκειται να χάσει.



- Άντζελα Δημητρακάκη – Μέσα σ’ ένα κορίτσι σαν και σένα (ΕΣΤΙΑ)

Βρήκα το προηγούμενο μυθιστόρημά της (Το μανιφέστο της ήττας) μάλλον φλύαρο και ένιωσα ότι σε πολλά σημεία έχανε τη στόχευσή του προσπαθώντας να ασχοληθεί με τα πάντα. Όμως με άφησε με την υπόσχεση καλύτερων βιβλίων στο μέλλον. Και να που καταπιάνεται τώρα με ένα τολμηρό και ενοχλητικό θέμα όπως η γυναικεία ομοφυλοφιλία. Μια τριαντάχρονη Ελληνοαμερικανίδα έρχεται στην Αθήνα για να κάνει τη διδακτορική διατριβή της γύρω από μία αινιγματική λεσβία ποιήτρια. Εντυπωσιάστηκα από τις τρεις (!) (εν γένει θετικές) κριτικές στο Βιβλιοδρόμιο των Νέων από Τατσόπουλο, Παπανικολάου και Κούρτοβικ. Ελπίζω αυτό να μη σημαίνει απλώς καλές δημόσιες σχέσεις.



- Περί βιβλιοθηκών (Συλλογικό)(ΑΓΡΑ)

14 κείμενα - για βιβλιόφιλους και μη - που προσπαθούν να απαντήσουν σε ερωτήματα του είδους: Ποια είναι η ιδανική βιβλιοθήκη; Ή : Τι σημαίνει η Ανοιχτή Βιβλιοθήκη του Έκο; Πρωτοεκδόθηκε το 1993 και επανεκδίδεται για να γαργαλίσει τη βιβλιομανία μας. Δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να μην αγοράσει ένα τέτοιο βιβλίο ένας φανατικός της ανάγνωσης (και φετιχιστής των βιβλίων;) όπως εγώ.



Ελπίζω να έδωσα κάποιο έναυσμα για προσωπικές αναζητήσεις του καθένα μας στα (έστω και λίγα) φιλόξενα βιβλιοπωλεία της πόλης. Είμαι σίγουρος ότι αδικώ μεγάλο μέρος της τρέχουσας εκδοτικής παραγωγής αλλά ο τρόπος που επιλέγουμε τα βιβλία είναι πολύ προσωπικός και δεν υπάγεται εύκολα σε κανόνες (άρα απαλλάσσομαι της ευθύνης να εξηγήσω τα - ποια; - κριτήριά μου). Λυπάμαι που δεν μπορώ να διαβάσω περισσότερα δοκίμια αλλά μου έπεσε λίγο βαριά η μετακόμιση. Τέλος, επειδή ξέρω κάποιους φίλους που θα ρωτήσουν, απαντώ προκαταβολικά ότι ναι, θα διαβάσω ποίηση αλλά ανατρέχοντας σε παλιά αγαπημένα ποιήματα και υπόσχομαι να μεταφράσω και μερικά για όποιον ενδιαφέρεται.
Καλές και πολλές αναγνώσεις, εύχομαι σε όλους για αυτό το αναποφάσιστο φετινό φθινόπωρο.
Συνέχεια →
Κυριακή 12 Ιουλίου 2009

Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ

0 σχόλια

«Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ»
ή πως γεννιέται η βία και που μπορεί να οδηγήσει

του Χάινριχ Μπελ (Heinrich Boell)

Στή συζήτηση που κάναμε στη λέσχη για το βιβλίο συμφωνήσαμε ότι "το μικρό αυτό αριστούργημα του Χάινριχ Μπελ, περιγράφει με χιούμορ, ειρωνεία αλλά και τρυφερότητα, μια σύγχρονη εκδοχή «ατίμωσης», που όμως δεν γίνεται παθητικά δεκτή, όπως σε άλλες εποχές, αλλά αντιμετωπίζεται δυναμικά από το θύμα."*1

Η υπόθεση του βιβλίου: "η Κατερίνα Μπλουμ, μια νεαρή και ωραία οικιακή βοηθός, που έπειτα από σκληρή δουλειά έχει καταφέρει ν' αποκτήσει διαμερισματάκι και μεταχειρισμένο Φολκσβάγκεν, γίνεται αθελά της «πρόσωπο της ημέρας»: σ' ένα αποκριάτικο πάρτυ, γνωρίζει και ερωτεύεται κάποιον καταζητούμενο από την αστυνομία για διάφορα «εγκλήματα». Έτσι η Κατερίνα βρίσκεται άξαφνα στο στόχαστρο του κίτρινου Τύπου -που εκπροσωπείται από την ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ- και απελπισμένη από το διασυρμό της, καταφεύγει στη μόνη άμυνα που της απομένει: δολοφονεί τον διεφθαρμένο δημοσιογράφο."*1

Υπήρχε διαφωνία μεταξύ μας σε δύο θέματα:
  1. στο άν αυτό το βιβλίο μπορεί να θεωρηθεί λογοτεχνικό έργο ή ένα βιβλίο το οποίο "με χειρουργική ακρίβεια - και με τη μέθοδο του ρεπορτάζ - περιγράφει ... μεθόδους με τις οποίες τα ΜΜΕ μπορούν να καταστρέψουν ένα άτομο και να το οδηγήσουν σε ακραίες πράξεις"*2. Τέθηκε δηλαδή η ερώτηση "τί εννοούμε με το όρο λογοτεχνία" (βλέπε χρήσιμοι σύνδεσμοι παρακάτω γι' αυτό) και απάντηση δεν δόθηκε και
  2. Άν ο καταζητούμενος απο την αστυνομία που ερωτεύτηκε η Κατερίνα ήταν τρομοκράτης ή απλός ποινικός καταζητούμενος. Εδώ η απάντηση είναι ευκολοδιάκριτη και βγαίνει απο το βιβλίο, ήταν το δεύτερο.
"Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1974, στη Γερμανία, πολύ πριν τα ΜΜΕ λάβουν τη μορφή που έχουν σήμερα. Περιγράφει ένα κόσμο ζοφερό, σκοτεινό, όπου ο ένας εκμηδενίζεται, γίνεται έρμαιο στη βούληση, του συστήματος και αυτών που το εκμεταλλεύονται. Δυστυχώς παραμένει ακόμη και σήμερα επίκαιρο, αλλάζουν τα ονόματα, αλλάζουν οι αφορμές, αλλάζουν τα συστήματα και οι πρακτικές. Το πρόβλημα παραμένει. Ο ένας παραμένει ακόμη απροστάτευτος απέναντι στις κάθε είδους εξουσίες, νόμιμες ή παράνομες.

«Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ» γράφτηκε το 1974 και το 1975 γυρίστηκε στον κινηματογράφο από τον Volker Schlondorff σε συνεργασία με την Margarhete von Trotta, ενώ γνωστή είναι και η κινηματογραφική μεταφορά του έργου από τον Rainer Werner Fassbinder.


Ο Χάινριχ Μπελ (Heinrich Boell)

Ο Χάινριχ Μπελ γεννήθηκε στην Κολωνία το 1917, από πατέρα γλύπτη. Άρχισε να δουλεύει σ' ένα βιβλιοπωλείο, κι έπειτα υπηρέτησε στο πεζικό σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Μετά το 1945 έκανε διάφορες δουλειές, και το 1951 έγινε συγγραφέας. Οι πρώτες του νουβέλες, Το τρένο ήρθε στην ώρα τον και Αδάμ, πού ήσουν; μιλούν για την απελπισία των ανθρώπων που έχουν εμπλακεί στον πόλεμο. Τα μεταγενέστερα έργα του, όπως το Γνωριμία με τη νύχτα και Το αφύλαχτο σπίτι, μιλούν για το ηθικό κενό πίσω από το «οικονομικό θαύμα» της μεταπολεμικής Γερμανίας, ενώ Το ψωμί των πρώτων χρόνων απεικονίζει τη φτώχεια, το ζόφο και την πείνα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1972."*1
"Εκείνοι που θα ξαναδιαβάσουν τον Κλόουν θα ανακαλύψουν για μία ακόμη φορά σε ποια κοινωνικά αδιέξοδα οδηγεί η επέμβαση της οργανωμένης θρησκείας στο κοινωνικό σώμα και πώς η ταύτιση κοινωνίας και πίστης περιθωριοποιεί την ατομική συνείδηση. Και αν θέλαμε να συναγάγουμε ένα μείζον συμπέρασμα από το σύνολο του έργου του Μπελ, θα καταλήγαμε στο ότι η μεταβιομηχανική Ευρώπη του λεγόμενου «οικονομικού θαύματος» - και κατ' εξοχήν του γερμανικού - είναι μια κοινωνία τύψεων ή καλύτερα μια προβολή αυτών των τύψεων πάνω στα ερείπια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε μια εποχή όπου ποικίλοι ρατσισμοί, μιλιταρισμοί και εθνικισμοί αναπτύσσονται στις παρυφές της ανεπτυγμένης Δύσης, το έργο του Μπελ εκφράζει τον ασταμάτητο αγώνα εναντίον της λήθης. Ολα του τα μυθιστορήματα θα τα χαρακτήριζε κανείς βιβλία εποχής που συνθέτουν ένα χρονικό όχι μόνο των ερειπίων, αλλά και της περιπέτειας των αξιών οι οποίες διακυβεύονται από το μεταπολεμικό καθεστώς, όπως εκφράζεται από την προτροπή να αφήσουμε στην άκρη το παρελθόν, αν θέλουμε να υπερβούμε το σοκ του καταστροφικού πολέμου.

Σήμερα που στη Γερμανία πολλοί απαιτούν να αφεθεί το παρελθόν στο παρελθόν και να «ξαναγίνουν οι Γερμανοί ένα πολιτισμένο έθνος», καθώς ζητεί ο συγγραφέας Μάρτιν Βάλζερ ή ο αναθεωρητικός ιστορικός Ερνστ Νόλτε, το παράδειγμα του Μπελ έχει βαρύνουσα σημασία αφού βρίσκεται στην αντίθετη ακριβώς πλευρά. Και ένας συγγραφέας εποχής ξαναδιαβάζεται όχι τόσο γιατί το έργο του έχει τη δύναμη να υπερβαίνει την εποχή του αλλά ακριβώς επειδή ο ίδιος την παρουσιάζει ανάγλυφα και σε βάθος, στήνοντάς τη μέσα από τα ερείπιά της. Με καθαρότητα, με ακρίβεια και δίχως φόβο.

Ο Μπελ ανήκει στους κορυφαίους του μεταπολεμικού ρεαλισμού που ωστόσο είναι φορτισμένος με όλα τα γνωρίσματα του κεντροευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού, μιας μεγάλης λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής σχολής που πήρε ποικίλες μορφές στον αιώνα μας: ατμόσφαιρα, εκπληκτική χρήση των φωτοδιαστάσεων, ακρότητα στην έκφραση μέσω των ελλείψεων και της υποβολής τους, ανίχνευση και προβολή του ψυχικού τοπίου στο περιβάλλον της καθημερινότητας, εστίαση στην αξία των μικρών πραγμάτων, ανάδειξη των αντικειμένων σε σύμβολα της εσωτερικής ζωής, ελλειπτικοί διάλογοι που αφήνουν μεγάλα περάσματα για τις σιωπές και τα αισθήματα, μια σχέση με τα πράγματα και τον περίγυρο σχεδόν σωματική και μια ζωή τη μια στιγμή περιπαθής και την άλλη σχεδόν ανυπόφορη, όπου η οργανωμένη κοινωνία φαντάζει βάρβαρη, αλλά και μικρή σε σύγκριση με το πάθος της ζωής που επιχειρεί να καταστείλει.

Ο Μπελ στην ιστορική του Διακήρυξη για τη λογοτεχνία των ερειπίων άλλωστε σημειώνει το 1952:

«Οι άνθρωποι για τους οποίους γράφαμε ζούσαν σε ερείπια, έρχονταν από τον πόλεμο, γυναίκες και άνδρες με τα ίδια τραύματα, ακόμη και παιδιά… Και εμείς ως συγγραφείς αισθανόμασταν τόσο κοντά τους που ταυτιζόμασταν μαζί τους· με μαυραγορίτες και τα θύματα των μαυραγοριτών, με φυγάδες και όλους αυτούς που είχαν μείνει με διάφορους τρόπους χωρίς πατρίδα…»."*2

Χρήσιμοι σύνδεσμοι για το τί είναι λογοτεχνία:

*1indymedia
*2BHMA - ΧΑΪΝΡΙΧ ΜΠΕΛ (ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ) | Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2007

Αποστόλης Μωραϊτόπουλος 
Συνέχεια →
Τρίτη 7 Ιουλίου 2009

Εγώ κι ο Καμίνσκι - ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

1 σχόλια
«Εγώ κι ο Καμίνσκι»
του Ντανιέλ Κέλμαν


Το «Εγώ κι ο Καμίνσκι» του Ντανιέλ Κέλμαν ήρθε να συμπληρώσει ότι άρχισε το προηγούμενο βιβλίο που διαβάσαμε «Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλούμ» του Μπέλ: εκεί είδαμε την ασυδοσία, την ψευτιά, την χειραγώγηση της κοινής γνώμης και την τρομοκρατία που μπορούν ν’ ασκήσουν τα διάφορα ΜΜΕ στον ανώνυμο πολίτη για να πετύχουν τους ιδιοτελείς σκοπούς τους, ενώ εδώ βλέπουμε πάλι τα ΜΜΕ σε μια τους έκφανση, αλλά κυρίως την εικονική πραγματικότητα του «κόσμου της τέχνης», των δήθεν κουλτουριάρηδων – εικαστικών και των διαφόρων παρατρεχάμενών τους (κριτικών, βιογράφων, ανθρώπων των Γκαλερί , συλλεκτών, χορηγών κ.λπ.) αλλά και των ίδιων των καλλιτεχνών.

Ο Κέλμαν εδώ κατορθώνει αριστουργηματικά, να παρουσιάσει την προσπάθεια ενός κυνικού, εγωμανούς, ξερόλα και ματαιόδοξου κριτικού της τέχνης, στο πρόσωπο του Σεμπάστιαν Τσέλνερ, με σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης, που εργάζεται σε μια εφημερίδα, που έβαλε στόχο να πλησιάσει με κάθε μέσο τον γηραλέο τυφλό ζωγράφο Μάνουελ Καμίνσκι για να γράψει την Βιογραφία του, πριν τον προλάβουν οι ανταγωνιστές. Στη προσπάθειά του αυτή ο Σεμπάστιαν – που είναι και ο αφηγητής της ιστορίας του στο βιβλίο – δείχνει τη κυνικότητα και ανηθικότητα του χαρακτήρα του και γι’ αυτά που σκέπτεται, αλλά και γι’ αυτά που κάνει, με τον, κατ’ αρχάς, δυστυχή ζωγράφο. Από την άλλη και ο ζωγράφος ούτε και τόσο πολύ «τυφλός» είναι, ούτε και τόσο μεγάλος όσο ήθελε να φαίνεται , εξάλλου στον τόπο που ζει είναι παντελώς άγνωστος, μόνο στην «κοινότητα» των δήθεν μυημένων είναι γνωστός κι αυτό για ιδιοτελείς λόγους.

Αυτό το αντάμωμα των δύο προσώπων, σκιαγραφείται με πυκνότητα, χιούμορ, ειρωνεία που φτάνει στα όρια της αυτογελοιοποίησης και περισσή δεξιοτεχνία τόσο στην αφήγηση όσο και στην πλοκή, που πραγματικά σε καθηλώνει μέχρι την τελευταία σελίδα του βιβλίου. Οι ήρωές του, παρουσιάζονται με τα ψεγάδια τους, πολύ ανθρώπινοι και φθαρτοί, με τα ελαττώματά τους και τις όποιες αναλαμπές τους - ιδιαίτερα ο Καμίνσκι -όπως άλλωστε είμαστε όλοι μας. Το τελείωμα της ιστορίας είναι εντυπωσιακό: 1)ο ζωγράφος με τις ιδιοτροπίες και τα καμώματά του βασικά αποκαθηλώνεται, όμως παρ’ όλα αυτά παραμένει σαν χαρακτήρας πιο συμπαθής για κάποια ψήγματα σοφίας που του δίδαξε η ηλικία του, 2)ο Σεμπάστιαν δε, όταν παρεμπιπτόντως μαθαίνει πως σαν βιογράφος του έρχεται δεύτερος, τότε αντιλαμβάνεται την ματαιότητα της όλης προσπάθειάς του, συνειδητοποιεί την κενότητα και απαξία όλων αυτών των προσπαθειών που έκανε, εις βάρος της προσωπικής και οικογενειακής ζωής του ιδίου αλλά και του Καμίνσκι – τον έδιωξε η γυναίκα του η Έλκε, κορόιδεψε την κόρη του ζωγράφου επανειλημμένα – και σε μια έκρηξη αυτογνωσίας ή αυτοκαταστροφικής μανίας, πετάει στην θάλασσα και το μαγνητοφωνάκι του και τις σημειώσεις του, για να κρατήσει ότι ίσως αξίζει περισσότερο στη ζωή, όπως το να ζητήσει συγνώμη από την γυναίκα του που παραμέλησε και από την κόρη του ζωγράφου που πολλές φορές ταλαιπώρησε με τις μηχανορραφίες του.

Συμπερασματικά πιστεύω πως το βιβλίο είναι τόσο συναρπαστικό, όχι τόσο για τη θεματολογία που παρουσιάζει, όσο για τη ανάπτυξη & την διαπλοκή των χαρακτήρων των 2 πρωταγωνιστών, που όσο προχωράει η αφήγηση, η αγωνία μεγαλώνει και εν τέλη στο τέλος σχεδόν τα πάντα ανατρέπονται, τα προσχήματα αυτοκαταργούνται, οι συμπεριφορές εξηγούνται, τίποτα δεν είναι όπως πρώτα, τίποτα το μεγάλο, όλα φαίνονται πλέον απλά και βατά, στο τέλος δε αρχίζεις να τους ψιλοσυμπαθείς κιόλας, "γιατί εν τέλει τους καταλαβαίνουμε, αλλά και γιατί κατά βάθος είχαμε εξαρχής αναγνωρίσει σε αυτούς τα δικά μας ελαττώματα –ή έστω εκείνα των «ανθρώπων που ξέρουμε». Από αυτήν την άποψη, η αφήγηση έχει κάτι από τους πίνακες του Καμίνσκι, που ζωγράφιζε τη θάλασσα χωρίς να την έχει δει ποτέ. Ή μήπως την είχε δει;"*

Περισσότερα για το βιβλίο αλλά και συνέντευξη με τον συγγραφέα διαβάστε εδώ.

*Ηρώ Κουνάδη



Αποστόλης Μωραϊτόπουλος
Συνέχεια →

Στις Βαΐες - H. D.

2 σχόλια
Στις Βαΐες*

H. D. **


Έπρεπε να το σκεφτώ
πως σε όνειρο θα μου 'χες φέρει
κάτι όμορφο, επικίνδυνο,
ορχιδέες σε μεγάλη θήκη,
μιας και (σε όνειρο) ποιος θα 'λεγε
"Eγώ στο στέλνω αυτό,
που άφησα αφίλητες τις φλέβες
τις γαλάζιες του λαιμού σου."

Πώς γίνεται τα χέρια σου
(που ποτέ δεν πήραν τα δικά μου)
τα χέρια σου που έβλεπα
να πλανιούνται πάνω απ’ τις ορχιδέες
τόσο προσεχτικά
τα χέρια σου τόσο εύθραυστα, να ανασηκώνουν
τόσο απαλά, τα εύθραυστα τα σέπαλα των λουλουδιών –
ω, ω, πώς ήταν

Ποτέ δεν έστειλες (σε όνειρο)
αυτό ακριβώς το σχήμα, αυτό ακριβώς το άρωμα,
όχι βαρύ, όχι φιλήδονο
μα επικίνδυνο – επικίνδυνο –
των ορχιδέων σε μεγάλη θήκη,
και από κάτω λαμπρή περγαμηνή
με λίγα λόγια:

"Άνθος σταλμένο σε άνθος,
για χέρια λευκά, τα λιγότερο λευκά,
λιγότερο όμορφα απ' τα φύλλα των ανθών"

ή

"Εραστής προς ερωμένη***, χωρίς φιλί,
ούτε άγγιγμα, αλλά αυτό για πάντα."

[Από τη συλλογή Hymen (Υμένας) - 1921]


[Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]

*Τόπος διακοπών της Ρωμαϊκής περιόδου στην Καμπανία της Νότιας Ιταλίας, περιβόητος για την ελευθεριότητα και τις ηδονιστικές απολαύσεις που προσέφερε.
**Αρχικά που χρησιμοποιούσε ως ψευδώνυμο η Χίλντα Ντούλιτλ (Hilda Doolittle), Αμερικανίδα ποιήτρια και μυθιστοριογράφος (1886 - 1961) [βλέπε φωτογραφία]. Σχετίστηκε με την ομάδα των εικονιστών (imagists) και τον Έζρα Πάουντ ενώ αργότερα τα γραπτά της θεωρήθηκαν γυναικο-κεντρική εκδοχή του μοντερνισμού.
*** Στα Αγγλικά η φράση δεν έχει φύλο (Lover to lover)
Συνέχεια →

Καθρέφτης - Σύλβια Πλαθ

0 σχόλια



ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ

Σύλβια Πλαθ



Είμαι ασημένιος κι ακριβής. Χωρίς προκαταλήψεις.
Ό,τι κι αν δω, αμέσως το ρουφάω
Έτσι όπως είναι, χωρίς να με θαμπώνει αγάπη ή απέχθεια.
Δεν είμαι σκληρός, μονάχα φιλαλήθης…
Το μάτι ενός μικρού θεού, με τέσσερις γωνίες.
Τον περισσότερο καιρό στοχάζομαι τον τοίχο απέναντί μου.
Ροζ με κηλίδες είναι. Τον κοιτάζω τόσον καιρό τώρα
Που μου φαίνεται κομμάτι της καρδιάς μου. Μα τρεμοπαίζει.
Πρόσωπα και σκοτάδι μάς χωρίζουν ξανά και ξανά.


Τώρα είμαι λίμνη. Μια γυναίκα σκύβει πάνω μου,
Ψάχνοντας στα νερά μου το τι στ’ αλήθεια είναι.
Έπειτα στρέφεται σε κείνους τους ψεύτες, τα κεριά ή το φεγγάρι.
Βλέπω τη ράχη της, και την αντανακλώ πιστά.
Με δάκρυα μ’ ανταμείβει και μια τρικυμία από χέρια.
Της είμαι σημαντικός. Έρχεται και ξανάρχεται.
Κάθε πρωί το πρόσωπό της του σκοταδιού παίρνει τη θέση.
Μέσα μου πνίγηκε, νεαρό κορίτσι, και μέσα μια γριά
Μέρα τη μέρα αναδύεται προς το μέρος της, σαν ψάρι τρομερό.

[Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1961]

 [Μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
Συνέχεια →

Οι αλήθειες των άλλων - ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ

0 σχόλια
Οι αλήθειες των άλλων

του Νίκου Θέμελη

Ας ξεκαθαρίσουμε εξ αρχής ότι δεν είμαι "φαν" του Θέμελη. Αν εξαιρέσουμε την Αναζήτηση, το πρώτο βιβλίο της τριλογίας του, που μου έδωσε μια νοσταλγική αίσθηση ενός κόσμου που χάθηκε για πάντα, ενός βαλκανικού και περιαιγιακού χώρου χωρίς σύνορα, τα επόμενα γραφτά του με άφησαν μάλλον αδιάφορο. Ήρθε όμως το τελευταίο του μυθιστόρημα - το πλέον άνισο κατά τη γνώμη μου - να θίξει κάποια ζητήματα που ίσως δεν συναντάμε συχνά στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.

Οι αλήθειες των άλλων δεν είναι το αρτιότερο μυθιστόρημα του Ν.Θ. Το αντίθετο μάλλον. Διακρίνω σ' αυτό μια βιασύνη (να προχωρήσει) και μια αμηχανία (στο πώς να τελειώσει). Είναι προφανές πως το μυθιστόρημα αδυνατεί να καλύψει επαρκώς μισό και πλέον αιώνα νεοελληνικής ιστορίας. Εκ των πραγμάτων δημιουργεί στον αναγνώστη μια αίσθηση "επί τροχάδην". Σε κάποια μέρη του βιβλίου - ιδίως σε εκείνο που αναφέρεται στην "κρυφή" ζωή του ήρωα στο Αϊβαλί - δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα, με αποτέλεσμα άλλες, π.χ. η αντιστασιακή και εμφυλιοπολεμική περίοδος, να χωλαίνουν συγκριτικά. Έτσι το δέσιμο του συνόλου πάσχει, αν και αυτό δεν σου στερεί την απόλαυση όταν διαβάζεις για την πεταμένη στον μη-χρόνο φιλία των δύο νεαρών στο Αϊβαλί και την αδυναμία του Μεχμέτ-Μανόλη να διακρίνει την ομοφυλοφιλία του άλλου ή για την πρώτη "ελληνική" περίοδο του ήρωα στη Μυτιλήνη και την αντιμετώπιση των προσφύγων από τους ελλαδίτες. Αντίθετα η "σούπα" του τέλους - η αποκαρδιωτική κατάληξη των ακαδημαϊκών φιλοδοξιών του εγγονού - μπορεί να ταιριάζει με το "μήνυμα" του Ν.Θ., αλλά λειτουργεί εντελώς αποκλιμακωτικά στο μυθιστόρημα.

Όμως, παρά το ανολοκλήρωτο των προβληματισμών του, το βιβλίο κεντρίζει το ενδιαφέρον και σε προκαλεί να σκεφτείς για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκαν οι εθνικές μας αλήθειες και η εθνική μας ταυτότητα. Σκέφτεται κανείς με αφορμή την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Ν.Θ. μήπως μετά από σχεδόν δύο αιώνες ζωής του ελληνικού κράτους, θα έπρεπε να αρχίσουμε να επαναξετάζουμε κάποια δεδομένα στα οποία στηρίχτηκε η εθνογενετική μας διαδικασία; Οι κραυγές περί του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού (που τόσο εσπευσμένα αποσύρθηκε) δείχνουν ότι τα θέματα καίνε. Αλλού ευτυχώς ο διάλογος συνεχίζεται πιο νηφάλιος.

Δεν είναι δυνατό βέβαια να αναπτυχθεί κάποια συγκροτημένη επιχειρηματολογία στο πλαίσιο αυτού του μικρού σημειώματος - που φοβάμαι πως ήδη παρατράβηξε σε μάκρος - αλλά θα ήθελα να θέσω κάποια ερωτήματα προς συζήτηση. Πρώτα απ' όλα, πώς όλοι εμείς οι Ρωμιοί, Βλάχοι, Αρβανίτες, Μικρασιάτες (κάποιοι τουρκόφωνοι), Σλαβόφωνοι, κ.λ.π. γίναμε Έλληνες (εθνικός όρος που είχε ουσιαστικά περιέλθει σε αχρησία μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα); Μήπως για χάρη αυτής της εθνογένεσης αναγκαστήκαμε να πετάξουμε στη θάλασσα ως έρμα τις πολιτισμικές διαφορές μας καθιστώντας υπερβολικά στενό το καινούργιο εθνικό μας παπούτσι; Πότε εξετάσαμε σοβαρά, νηφάλια και πέρα από εθνικούς μύθους την ιστορική μας συνέχεια; Δεύτερον, πώς στεκόμαστε σήμερα απέναντι στη Μεγάλη Ιδέα, που ναι μεν οδήγησε αρχικά στην εξάπλωση του ελληνικού κράτους, αλλά και αργότερα στην ήττα και στον ξεριζωμό των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας; Ήταν δίκαιο το αίτημα της επέκτασης στον χώρο της Δυτικής Μ. Ασίας, όπου οι Έλληνες αποτελούσαν μειοψηφία της τάξης του 40% (υπολογισμοί Βενιζέλου!); Τέλος, τι σημαίνει, σήμερα και στο μέλλον, ελληνική εθνική ταυτότητα στην εποχή των μεταναστεύσεων και της Ελλάδας των 2 εκ. μεταναστών; Τι σημαίνει πολυπολιτισμική κοινωνία και πόσο έτοιμοι είμαστε να τη δεχτούμε; Πώς και πόσο δικαιολογημένα τοποθετούμαστε απέναντι σε άλλα βαλκανικά κράτη που διεκδικούν και αυτά, στο πλαίσιο της δικής τους εθνογένεσης, κομμάτια της Ιστορίας που εμείς θεωρούμε ιδιοκτησία μας;

Με τον τρόπο του ο Νίκος Θέμελης μάς έβαλε να σκεφτούμε ότι δεν υπάρχει μόνο η δική μας αλήθεια. Κι αυτό είναι κάτι.

Συνέχεια →
Σάββατο 4 Ιουλίου 2009

Θολός βυθός - ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ

1 σχόλια

Θολός βυθός του Γιάννη Ατζακά
Διαβάζοντας το βιβλίο του Γιάννη Ατζακά ομολογώ πως μου ήταν αδύνατο να κρατήσω αποστάσεις από το κείμενο. Από τη μια το γεγονός ότι υπήρξε δάσκαλός μου - και πηγή έμπνευσης για πολλούς από εμάς τους μαθητές του - και από την άλλη οι εμπειρίες μου - αν και λιγότερο επώδυνες - από το οικοτροφείο όπου μεγάλωσα δεν μου επέτρεψαν να το δω σαν οποιοδήποτε ανάγνωσμα. Όμως αυτή η προσωπική εμπλοκή λίγο-πολύ υπάρχει ή αναπτύσσεται σε κάθε σχέση αναγνώστη-κειμένου. Οπότε θα πρέπει ίσως να θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που είχα εκ προοιμίου αυτή την ιδιαίτερη επαφή με το μυθιστόρημα του Γ.Α.

Γραμμένος ως συνέχεια των Διπλωμένων φτερών που περιγράφουν τα πρώτα του χρόνια στη Θάσο, ο Θολός βυθός μάς "παρασέρνει" στον κόσμο των μετεμφυλιακών παιδοπόλεων της Φρειδερίκης, όπου το παιδί-αφηγητής θα ζήσει τα προεφηβικά και τα πρωτοεφηβικά του χρόνια. Από το Καστρί στη Νέα Σμύρνη, και από τη Βέροια στη Θεσσαλονίκη, θα περάσει τον δρόμο της δύσκολης ενηλικίωσης σαν ιδιάζων πολιτικός πρόσφυγας σε ένα μισο-εκπαιδευτικό, μισο-σωφρονιστικό σύστημα που θεωρεί τους "τροφίμους" του γιους "μιασμάτων" (ή και εν δυνάμει φορείς του κομουνιστικού στίγματος). Ο εθνικός διχασμός γίνεται στα παιδιά εκείνα μια εσωτερική ρωγμή, μια χαίνουσα πληγή που τρώει την ψυχή τους. (Πώς μπορεί να νιώθει ένα παιδί που συνέχεια του λένε πως ο γονιός του είναι αιμοσταγής δολοφόνος;) Η ενοχή είναι ένα σημάδι στο κούτελο που για κάποιους δεν θα φύγει ποτέ.

Ο συγγραφέας δεν καταγγέλλει - θα παραήταν εύκολο. Αφήνει τον μικρό αφηγητή να αφοπλίσει τον αναγνώστη με την αθωότητα της γλώσσας του. Τον παρακολουθεί στην προσπάθειά του να δημιουργήσει τα ψυχικά αντερείσματα που θα του επιτρέψουν - όχι χωρίς τίμημα - να επιβιώσει, χωρίς ο ίδιος να παρεμβαίνει. Το Παιδί έχει τη δική του φωνή. Ο ενήλικος Γιάννης έχει κι αυτός τον δικό του χώρο μέσα στο βιβλίο όπου συνδιαλέγεται με τον μικρό και με τις ανοιχτές πληγές του, αλλά ωθείται στο περιθώριο λόγω της έντασης της φωνής του Παιδιού. Βοηθούμενος και από αυτή την αντίστιξη ο Γ. Α. καταφέρνει να δημιουργήσει από ένα κομμάτι του εαυτού του έναν διακριτό και πειστικό χαρακτήρα που έχει τη δική του ανεξάρτητη ζωή και τον πρώτο ρόλο μέσα στην ιστορία.

Δεν υπάρχει στον Θολό βυθό μια μυθοπλασία που να σπρώχνει την ανάγνωση. Οι εμπειρίες του Παιδιού είναι, θα έλεγα, ακατέργαστες. Δεν εντάσσονται σε κάποια κατασκευασμένη πλοκή έξω από τις αναμνήσεις του συγγραφέα. Όμως η μνήμη και η φαντασία (θα έφτανε η μνήμη από μόνη της για να αναπλάσει τόσες λεπτομέρειες μιας απομακρυσμένης παιδικής ηλικίας;) του Γ. Α. δημιουργούν τόσο δυνατές εικόνες που αρκούν για να σου προσφέρουν την αίσθηση πληρότητας που δίνει η καλή λογοτεχνία.
Συνέχεια →
Τρίτη 30 Ιουνίου 2009

Επόμενες συναντήσεις

0 σχόλια
Επόμενη συνάντηση:
Κυριακή 12/7/2009, ώρα 21:00, χώρος συνάντησης Εξωραϊστική,
βιβλίο "Εγώ κι ο Καμίνσκι" του Ντανιέλ Κέλμαν, εκδόσεις Καστανιώτη.
Περισσότερα για το βιβλίο αλλά και για τον συγγραφέα διαβάστε εδώ.

Μεθεπόμενη συνάντηση:
Κυριακή 20/9/2009 ώρα 20:00, χώρος συνάντησης Εξωραϊστική, βιβλία:

α)βιβλίο για όλους "Η Τριλογία των επαναστάσεων" του Τζών Μπανβιλ
Περισσότερα για το βιβλίο αλλά και για τον συγγραφέα διαβάστε εδώ. και

β)βιβλίο για όσους θέλουν "Η Πολιτεία" του Πλάτωνα. Από την Κατερίνα Αναγνώστου θα πληροφορηθούμε ποια ακριβώς μετάφραση - έκδοση πρέπει να προμηθευτούμε. Το βιβλίο αυτό θα ορίσουμε στην συνάντησή μας αυτή ποιος -ά πότε θα παρουσιάσουν.
Συνέχεια →

Η Ιστοσελίδα της Λέσχης μας!

0 σχόλια
Η δημιουργία της ιστοσελίδας της Λέσχης μας είναι πια γεγονός!.
Το όνομά της είναι http://exbook3.blogspot.com/ το exbook σκέτο ήταν δυστυχώς δεσμευμένο, έτσι επέλεξα το αμέσως επόμενο που ήταν το exbook3.
Το ωραίο στην περίπτωση αυτή είναι, ότι είναι το ίδιο με το e-mail της Λέσχης - που είχα δημιουργήσει πρωτύτερα- που είναι κι' αυτό exbook3@gmail.com, το οποίο δεν είναι προσωπικό, δηλαδή δεν ανήκει σ' εμένα, το "ονοματεπώνυμό του" είναι "Λέσχη Βιβλίου Εξωραϊστική Βόλου". Έτσι λοιπόν η Λέσχη μας έχει από τώρα "προσωπικό" e-mail και ιστοσελίδα!. Στην επόμενη συνάντησή μας θα σας ανακοινώσω και τον κωδικό του e-mail για να μπορεί το κάθε μέλος να τα χρησιμοποιεί.
Συνέχεια →

Ετικέτες