Μετά το λογοτεχνικό μπουμ της δεκαετίας του '60, η λατινοαμερικανική πεζογραφία ψάχνει να βρει τη συνέχεια εκείνης της ιστορικής γενιάς. Μια σειρά νέων συγγραφέων δίνει αξιόλογα δείγματα γραφής, χωρίς όμως να έχει φτάσει στο ίδιο επίπεδο. Ένας από αυτούς είναι και ο περουβιανός Σαντιάγο Ρονκαλιόλο. Γεννημένος το 1975, έχει ήδη κάνει αισθητή την παρουσία του ακόμη και στη χώρα μας, όπου έχουν κυκλοφορήσει τέσσερα βιβλία του, όλα από τις εκδόσεις Καστανιώτη: Κόκκινος Απρίλης, Ντροπή, Αναμνήσεις μιας κυρίας, Η τέταρτη ρομφαία. Πρόσφατα διάβασα την Ντροπή, όπου ανατέμνεται μια οικογένεια σε κρίση, και τις Αναμνήσεις μιας κυρίας (μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου). Το δεύτερο αυτό περιλαμβάνει στην ουσία δύο ιστορίες: την ιστορία μιας κυρίας της μεγαλοαστικής τάξης της Καραϊβικής που θέλει να διηγηθεί τη ζωή της σε ένα βιβλίο, και ταυτόχρονα την ιστορία τού πώς γράφεται αυτό το βιβλίο.
Ο αφηγητής είναι ο επίδοξος συγγραφέας Νικολάς [;](το όνομά του το μαθαίνουμε μόνο στο τέλος, κι αυτό όχι με βεβαιότητα) που προσπαθεί να επιβιώσει ως περουβιανός μετανάστης στη σύγχρονη Μαδρίτη. Ονειρεύεται να γίνει σπουδαίος σαν τους λογοτέχνες που θαυμάζει, αλλά όλα - ακόμη και το γράψιμο - του βγαίνουν δύσκολα. Η ευκαιρία να βρει μια μικρή διέξοδο από τη φτώχεια του παρουσιάζεται όταν μέσω κάποιων οικογενειακών γνωστών τού γίνεται μια πρόταση να βοηθήσει μια αριστοκρατική γυναίκα να γράψει τη βιογραφία της. Είναι η μόνη λύση που έχει ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει ένα ταξιδιωτικό βιβλίο που γράφει για τον Αμαζόνιο. Δέχεται χωρίς να ξέρει πού μπορεί να τον οδηγήσει αυτό. Σύντομα διαπιστώνει ότι η γυναίκα αυτή, η Ντιάνα, έχει ζήσει μια άκρως ενδιαφέρουσα ζωή, πρώτα στη Δομινικανή "Δημοκρατία" του Τρουχίλιο κι έπειτα στην Κούβα του Μπατίστα. Οι αφηγήσεις της αφορούν πληροφορίες εκ των ένδον για σημαντικά πρόσωπα των καθεστώτων αυτών, αλλά και για τους ίδιους τους δικτάτορες. Πρόκειται για συγκλονιστικά στοιχεία. Όμως, η Ντιάνα διαφωνεί με την κατεύθυνση που ο νεαρός θέλει να δώσει στη βιογραφία της.
Παράλληλα, ο ίδιος αδυνατεί να βρει μακροπρόθεσμες λύσεις στα προβλήματα που τον απασχολούν. Κάνει εξευτελιστικές δουλειές για να επιβιώσει και συνέχεια σκαρφίζεται κόλπα για να εξασφαλίζει την ανανέωση της άδειας παραμονής. Προσπαθεί να ζήσει έντονα ώστε να έχει κάτι να διηγηθεί. Ωστόσο, σε σύγκριση με τη μιζέρια της δικής του ζωής, η ζωή που του αφηγείται η Ντιάνα είναι γεμάτη χλιδή, ίντριγκες αλλά και αδιέξοδα. Σιγά-σιγά καταφέρνει να δώσει κάποια υπόσταση στη βιογραφία που του έχει ζητηθεί. Υπάρχουν, όμως, και παράγοντες που δεν έχει υπολογίσει. Μια αδιόρατη απειλή εμφανίζεται στον ορίζοντα.
Το μυθιστόρημα του Σ.Ρ. δίνει με ζωντάνια τη σύγχρονη Ιστορία της Καραϊβικής από τη σκοπιά μιας παρακμάζουσας αστικής οικογένειας. Βρίθει από αναφορές σε πρόσωπα και πράγματα. Συν τοις άλλοις, παρελαύνουν ως δευτερεύοντες χαρακτήρες διάφοροι συγγραφείς: από τον Μάριο Βάργκας Γιόσα μέχρι τον ίδιο τον Ρονκαλιόλο - που δεν ταυτίζεται με τον αφηγητή συγγραφέα. Είναι προφανής ο θαυμασμός του Σ.Ρ. για τον Γιόσα, όπως και η επιρροή που ο νομπελίστας περουβιανός συγγραφέας έχει ασκήσει πάνω στον νεαρό συμπατριώτη του. Εξάλλου, ο Γιόσα έχει γράψει κι αυτός μυθιστορήματα για τον Τρουχίλιο και για τον Αμαζόνιο.
Παρ' όλα αυτά, ή ίσως κι εξ αιτίας τους, όσο προχωράει το μυθιστόρημα σε καταλαμβάνει μια αίσθηση déjà vu. Παρά τη διαφορετική ίσως στόχευση, δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιος γράφει για τις δυσκολίες ενός συγγραφέα να προσεγγίσει το θέμα του ή για τη "δυστυχία" τού να είσαι πλούσιος. Σίγουρα ο λόγος του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο ρέει αβίαστα (παρά τα κάπως αδέξια ελληνικά, ίσως λόγω πλημμελούς επιμέλειας) και το βιβλίο διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Όμως, κλείνοντάς το αναρωτιόμουν τι θα μου μείνει απ' όλα αυτά και πολύ φοβάμαι ότι το κάτι παραπάνω που ψάχνει ο εραστής της λογοτεχνίας δεν το βρήκα.
Better luck next time, amigo!
[Δείτε εδώ τον Σαντιάγο Ρανκαλιόλο να μιλάει στην εκπομπή Οι κεραίες της εποχής μας.]
