Δεκάλογος
του Χουάν Κάρλος Ονέτι
- Μην αναζητάτε την πρωτοτυπία. Η διαφορετικότητα είναι αναπόφευκτη όταν πάψει κανείς να ανησυχεί γι’ αυτήν.
- Μη νοιάζεστε να θαμπώσετε τον μικροαστό. Δεν γίνεται. Αυτός ταράζεται μόνο όταν του απειλούν το πορτοφόλι.
- Μην προσπαθείτε να μπερδέψετε τον αναγνώστη ούτε να ζητάτε τη βοήθειά του.
- Μη γράφετε ποτέ σκεπτόμενοι την κριτική, τους φίλους ή τους συγγενείς, τη γλυκιά αγαπημένη ή τη σύζυγο. Ούτε καν έναν υποθετικό αναγνώστη.
- Μη θυσιάζετε για τίποτα τη λογοτεχνική ειλικρίνεια. Ούτε για χάρη της πολιτικής ούτε για χάρη της επιτυχίας. Γράφετε πάντα για εκείνο το άλλο, το σιωπηλό και αμείλικτο, που κουβαλάμε πάντα μέσα μας και που είναι αδύνατο να ξεγελάσουμε.
- Μην ακολουθείτε μόδες. Αποκηρύξτε τον ιερό σας δάσκαλο πριν ο αλέκτωρ λαλήσει τρις.
- Μην περιορίζεστε στην ανάγνωση καθιερωμένων βιβλίων. Κανείς δεν έδινε σημασία στον Προυστ και τον Τζόις όταν πρωτοεμφανίστηκαν, σήμερα θεωρούνται ιδιοφυίες.
- Μην ξεχνάτε τη δικαιολογημένα διάσημη φράση: 1+1 κάνουν 2. αν, όμως, κάναν 3;
- Μην περιφρονείτε θέματα με ξένη αφήγηση, όποια κι αν είναι η προέλευσή τους. Κλέψτε αν χρειάζεται.
- Πάντα να λέτε ψέματα.
[Μετάφραση από τα ισπανικά: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης]
Ο Ουρουγουανός Χουάν Κάρλος Ονέτι (Juan Carlos Onetti, 1909-1994) έγραψε μυθιστορήματα και διηγήματα. Το 1974, μετά από 6μηνο εγκλεισμό του σε ψυχιατρική κλινική από το στρατιωτικό καθεστώς της πατρίδας του για σχεδόν ασήμαντη αφορμή, έφυγε για την Ισπανία. Θεωρείται από τους σπουδαιότερους λατινοαμερικάνους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Βραβεύτηκε με το σημαντικότερο βραβείο του ισπανόφωνου κόσμου, Θερβάντες, το 1980.
Από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν δύο μυθιστορήματά του: Το ναυπηγείο (1993) και Η σύντομη ζωή (2000)
Η μετάφραση αφιερώνεται στη φίλη κ.κ.
Ο Δεκάλογος του Χουάν Κάρλος Ονέτι θεωρείται απάντηση σε έναν άλλο Δεκάλογο, του Οράσιο Κιρόγα, που απευθυνόταν σε νεαρούς διηγηματογράφους:
Ο Δεκάλογος του τέλειου διηγηματογράφου
1. Πίστευε σε έναν μεγάλο δάσκαλο – Πόε, Μοπασάν, Κίπλινγκ, Τσέχοφ – σαν να ήταν ο Θεός ο ίδιος.
2. Πίστευε πως η τέχνη σου είναι μια απλησίαστη κορυφή. Μην ονειρεύεσαι να την κατακτήσεις. Όταν θα μπορείς, θα το καταφέρεις χωρίς να το καταλάβεις.
3. Αντιστάσου όταν μπορείς στη μίμηση, αλλά μιμήσου αν η επιρροή παραείναι ισχυρή. Περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, η ανάπτυξη της προσωπικότητας είναι μια μακρά υπομονή.
4. Έχε τυφλή πίστη όχι στην ικανότητά σου για επιτυχία, αλλά στο πάθος με το οποίο την επιδιώκεις. Αγάπα την τέχνη σου σαν ερωμένη, δώσε της όλη την ψυχή σου.
5. Μην αρχινάς να γράφεις χωρίς να ξέρεις από την πρώτη κιόλας λέξη πού θες να πας. Σε μια πετυχημένη ιστορία, οι τρεις πρώτες λέξεις είναι σχεδόν εξίσου σημαντικές με τις τρεις τελευταίες.
6. Αν θέλεις να εκφράσεις με ακρίβεια αυτή την περίσταση: «Ένας κρύος αέρας φυσούσε απ’ το ποτάμι», δεν υπάρχουν στην ανθρώπινη γλώσσα περισσότερες λέξεις για να το πεις. Άπαξ και ελέγξεις το υλικό σου, μην ανησυχείς αν οι λέξεις σου κάνουν συνήχηση ή παρήχηση.
7. Μη χρησιμοποιείς επίθετα αν δεν χρειάζεται. Είναι ανώφελο να κολλάς φανταχτερές ουρές σε ένα αδύναμο ουσιαστικό. Αν βρεις την ακριβή λέξη, αυτή από μόνη της θα έχει ένα ασύγκριτο χρώμα. Αλλά πρέπει να τη βρεις.
8. Πάρε τους ήρωές σου απ’ το χέρι και κράτα τους σταθερά μέχρι το τέλος, χωρίς να βλέπεις άλλο από τον δρόμο που τους χάραξες. Μην παρασύρεσαι βλέποντας αυτό που οι άλλοι δεν μπορούν ή δεν τους νοιάζει να δουν. Μη γελάς τον αναγνώστη. Ένα διήγημα είναι ένα μυθιστόρημα απαλλαγμένο από περιττά στοιχεία. Κράτα το αυτό σαν απόλυτη αλήθεια, ακόμη κι αν δεν είναι.
9. Μη γράφεις υπό την επήρεια των συναισθημάτων σου. Άσε τα να πεθάνουν και ζωντάνεψέ τα μετά. Αν είσαι ικανός να τους δώσεις τη ζωή που είχαν, έχεις φτάσει την τέχνη σου στα μισά του δρόμου.
10. Μη σκέφτεσαι τους φίλους σου όταν γράφεις, ούτε την εντύπωση που θα κάνει η ιστορία σου. Αφηγήσου σαν η διήγησή σου να μην έχει ενδιαφέρον παρά μόνο για το στενό περιβάλλον των χαρακτήρων της, ένας εκ των οποίων θα μπορούσες να είσαι κι εσύ. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα ζωντανέψει η ιστορία σου.
Ευχαριστώ πολύ-πολύ για το διπλό δώρο!
Σας το εκμαίευσα σχεδόν διά της βίας, ελπίζοντας πως ίσως ενδιέφερε και σας.
Κι εσείς το ψάξατε περισσότερο από μένα, για να μου πείτε όλα αυτά τα ενδιαφέροντα, για τα οποία χαίρομαι μεν που τα μαθαίνω κι από την άλλη συγκινούμαι αληθινά, που μου τα χαρίσατε.
Εκτός από το Δεκάλογο του Μωυσή και του Κισλόφσκι, ξέρω ότι έχουν κατά καιρούς γραφτεί διάφοροι δεκάλογοι, αλλά ο συγκεκριμένος του Ονέτι μου αρέσει για τη σαφήνεια, τη λιτότητα και την ουσία του και, κυρίως, για τις θέσεις του.
Δεν ήξερα ότι ήταν απάντηση σε άλλο δεκάλογο -του Κιρόγα, εν προκειμένω- από τον οποίο κρατάω το 7, που είναι και προσωπικό μου "πιστεύω".
Δεν αγαπώ τα επίθετα (ως επί+ θετά) παρά μόνο τα ...ουσιαστικά. Νομίζω ότι θα μπορούσαν να ειπωθούν πολλά με τα ουσιαστικά, χρησιμοποιώντας με φειδώ τα επίθετα. Για ένα φεγγάρι προσπαθούσα να το εφαρμόσω στην πράξη. Δεν ήταν κι άσχημα.
(Ρίχνοντας μια ματιά στο σχόλιό μου, συνειδητοποιώ ότι έχω χρησιμοποιήσει μόλις 2 επίθετα!!!)
Χίλια ευχαριστώ!
κ.κ.
Όχι, όχι! Δεν μου "εκμαιεύσατε" τίποτα. Εγώ χαίρομαι για τον "διάλογό" μας. Ήταν μια ευκαιρία να βγω από μια δύσκολη διανοητική - και όχι μόνο - κατάσταση.
Έχετε χαθεί και ελπίζω να είναι για καλό. Bλέπω τον υπεράνω σας Χαβιέρ Μαρίας και σκέφτομαι ότι έχω διαβάσει ό,τι δικό του έχει εκδοθεί στα ελληνικά, γιατί λατρεύω τη γραφή του. Ακόμα και οδηγίες για μικροσυσκευές να γράψει, είναι τόσο ξεχωριστός.
Τελευταία όμως ασχολούμαι με τον OCTAVIO PAZ, που έχει γίνει πια ο δικός μου άνθρωπος.
Σας χαρίζω το:
ΠΟΙΗΜΑ ΣΤΟΝ ΡΟΜΑΝ ΓΙΑΚΟΜΠΣΟΝ
Ανάμεσα σε ό,τι βλέπω και σε ό,τι λέω,
ανάμεσα σε ό,τι λέω και σε ό,τι αποσιωπώ,
ανάμεσα σε ό,τι αποσιωπώ και σε ό,τι ονειρεύομαι,
ανάμεσα σε ό,τι ονειρεύομαι και σε ό,τι λησμονώ –
η ποίηση.
Γλιστράει
ανάμεσα στο ναι και στο όχι:
λέει
ό,τι αποσιωπώ,
αποσιωπά
ό,τι λησμονώ.
Δεν είναι λόγος:
είναι πράξη.
Είναι πράξη
που είναι λόγος.
Η ποίηση
λέγεται και ακούγεται:
είναι πραγματική.
Κι αμέσως μόλις πω
είναι πραγματική,
εξαφανίζεται.
Νά ’ναι έτσι τάχα πιο πραγματική;
Ιδέα απτή,
λόγος
ανέγγιχτος:
η ποίηση
πάει κι έρχεται
ανάμεσα σε ό,τι υπάρχει
και σε ό,τι δεν υπάρχει.
Πλέκει ανταύγειες
και τις ξεπλέκει.
Η ποίηση
σπέρνει μάτια στο χαρτί,
σπέρνει λόγους στα μάτια.
Τα μάτια ομιλούν,
τα λόγια κοιτάζουν,
τα βλέμματα στοχάζονται.
Ν’ ακούς
τους στοχασμούς,
να βλέπεις
ό,τι λέμε,
ν’ αγγίζεις
το κορμί της ιδέας.
Τα μάτια
κλείνουν,
τα λόγια ανοίγουνε.
(Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.)
Moυσική υπόκρουση:
Rene Aubry ~ Frenesie/Lungomare
http://www.youtube.com/watch?v=FX9RfP4w3EY
κ.κ.
Μα τι υπέροχο ποίημα!
Έχετε δίκιο: οι Λατινοαμερικάνοι έχουν κάτι το ιδιαίτερο.
Τι σύμπτωση κι εμένα να με παρηγορεί (ή να με ιντριγκάρει) αυτές τι μέρες ένας άλλος ένα τι πιο νότιος - ο Νερούντα. Βάλσαμο για τις δύσκολες νύχτες με πανσέληνο του Αυγούστου. Μεταφράζω ένα σονέτο του οσονούπω.