Η κομψότητα του σκαντζόχοιρου χωρίζεται σε δύο αφηγηματικές γραμμές. Στην πρώτη, μας μιλάει η 54χρονη Ρενέ Μισέλ, που εργάζεται ως θυρωρός σε μια μεγαλοαστική πολυκατοικία του Παρισιού. Η Ρενέ δεν είναι μια τυχαία θυρωρός. Παρόλο που δεν έχει σπουδάσει, έχει ξεσκολίσει την Παγκόσμια Λογοτεχνία, τον Μαρξ, την Αισθητική, τον Κινηματογράφο, και ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε. Αλλά κρύβει τις γνώσεις και τις προτιμήσεις της επειδή πιστεύει - πιθανότατα δικαιολογημένα - ότι δεν ταιριάζουν με το επάγγελμά της. Επιλέγει μια μοναχική ζωή, με μοναδική της φίλη την απλοϊκή οικιακή βοηθό, Μανουέλα. Η δεύτερη αφήγηση [με ανεπαισθήτως διαφορετική γραμματοσειρά, που μάλλον μπερδεύει] μας δίνεται από την Παλόμα (ή Παλομά, γαλλιστί), μια δωδεκάχρονη σοφή, γόνο αστικής οικογένειας, με πατέρα (πρώην) υπουργό και μητέρα ψυχοθεραπευόμενη. Η Παλόμα σχολιάζει και αμφισβητεί τα πάντα γύρω της και έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει την ημέρα των δωδέκατων γενεθλίων της. Τα δύο αυτά μυθιστορηματικά πρόσωπα θα έλθουν κοντά όταν στην πολυκατοικία έρχεται να μείνει ένας Ιάπωνας κύριος, ο Κακούρο Όζου, ο οποίος θα λειτουργήσει ως καταλύτης στη ζωή της Ρενέ, κατά κύριο λόγο, αλλά και της Παλόμα.
Θα συγχωρούσα την (ποιητική αδεία) αναληθοφάνεια της συστέγασης δύο τόσο απίθανα απίθανων λαμπρών ιδιοφυιών αν αυτή εξυπηρετούσε κυρίως την πλοκή αντί τη σχοινοτενή παράθεση ("βαθυστόχαστων") αναλύσεων και σχολίων πάνω σε μια σειρά ζητημάτων, από το εκπαιδευτικό σύστημα μέχρι τη γαλλική κουζίνα. Δεν προσπαθώ να πω ότι όλα αυτά για τα οποία μιλάει η Μπαρμπερί μέσω των ηρωίδων της στερούνται ενδιαφέροντος. Αντίθετα, υπάρχουν απολαυστικά κομμάτια, όπως όταν η Παλόμα μιλάει για τη γραμματική ή για την αδυναμία της δασκάλας των Γαλλικών να αντιμετωπίσει ένα ευφυές παιδί, ή όταν η Ρενέ αναλύει τη ζωγραφική του Βερμέερ, για να αναφέρω μερικά παραδείγματα. Αλλού, όμως, το ενδιαφέρον πέφτει κατακόρυφα: συγκρίσεις γάτων με ηλεκτρικές σκούπες, εξυπναδίστικες περιγραφές σκυλιών, γενικότητες περί Τέχνης, που μπορεί να βρει κανείς σε οποιοδήποτε βιβλίο Αισθητικής. Νομίζω, ότι η (έτσι κι αλλιώς υποτυπώδης) πλοκή καταρρέει κάτω από το βάρος τόσης σοφίας.
Εκτός των παραπάνω, αυτό που στήνει η Μπαρμπερί είναι μια μικρογραφία της Γαλλικής κοινωνίας. Ωστόσο, η κριτική της αστικής τάξης δεν οδηγεί σε ρήξη με το συνολικό μοντέλο κοινωνικής δόμησης, αλλά σε έναν "Ιστορικό Συμβιβασμό" [χρησιμοποιώ τον όρο και αστειευόμενος], όπου η Ρενέ θα βρει τον εαυτό της μέσω ενός εκλεπτυσμένου και καλλιεργημένου αστού όπως ο Κακούρο. Έτσι, ακόμη και η (αξιοσημείωτη) αλλοτρίωση της Ρενέ μένει τελικά ξεκρέμαστη και ανανταπόδοτη. Το μόνο όφελος είναι η "σωτηρία της ψυχής" της μικρής (αστής) Παλόμα.
Να επισημάνω εδώ ότι Η κομψότητα του σκαντζόχοιρου έχει αποσπάσει τη συμπάθεια της κριτικής αλλά και (του γαλλικού, τουλάχιστον) κοινού. Άλλωστε στη λέσχη ανάγνωσης όπου το συζητήσαμε ανήκα στην οικτρή μειοψηφία των σκεπτικιστών. Οπότε, αν εσάς κάτι σας γοήτευσε μέσα από όλα αυτά που από αρνητική σκοπιά σάς περιέγραψα, αγνοήστε με και βγάλτε τα δικά σας συμπεράσματα. Σε τελική ανάλυση, ο καθένας μας άλλο μυθιστόρημα διαβάζει.
Είναι αλήθεια ότι ενώ η κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι ενδιαφέρουσα, εντούτοις η ιστορία κάνει κοιλιά με τα πολλά εμβόλιμα μπλα-μπλα του, που δεν είμαι σίγουρη, αν την προάγουν σε κάτι.
Κρατώ τους τρεις βασικούς χαρακτήρες, που με συγκίνησαν για κάποιους λόγους ο καθένας τους.
Κατά τ' άλλα, συμφωνώ μαζί σας (και με το σκεπτικισμό σας). Ωστόσο, το βιβλίο δεν ανήκει στο είδος που με ξενερώνει εντελώς.
Συμπαθητική η ταινία.
κ.κ.
Για άλλη μια φορά συμφωνούμε! :)
Σε πολλά σημεία η ταινία μού φάνηκε πιο πειστική από το βιβλίο, αλλά η Μπαλασκό (η Ρενέ) με "ξενέρωσε".
Μήπως οι Γιαπωνέζοι έχουν τέτοια γούστα;
Ευτυχώς!!! Νόμιζα ότι εγώ κάτι δεν έκανα καλά!!!!
Μου προτάθηκε το εν λόγω βιβλίο με τις θερμότερες των κριτικών, για το πανέξυπνο χιούμορ του, και την εκπληκτική του γραφή. Είμαι στην 200 κάτι σελίδα, προσπαθώ να το τελειώσω "σπρώχνοντας", και ακόμη καταβάλλω φιλότιμες προσπάθειες να εντοπίσω το χιούμορ και την ευφυΐα. Ακατάσχετη φλυαρία, απροκάλυπτη επίδειξη γνώσεων της συγγραφέως (σε σημείο που αναρωτιέσαι αν όντως κατέχει όλα αυτά τα θέματα ή έγραψε το βιβλίο με ανοιχτή τη Wikipedia στο PC) κι ένα δωδεκάχρονο στο οποίο πολύ ευχαρίστως θα έδινα μπούφλες, και μετά θα το έκλεινα στο Δρομοκαΐτειο.